Dünyadan Haberler

Nijerya'da çetelerin kaçırdığı 26 kişi kurtarıldı

Edo Eyaleti Polis Sözcüsü Kontongs Bello, yaptığı açıklamada, eyaletin başkenti Benin şehrinde silahlı çete üyelerine yönelik "Sanity Sahel" operasyonunun düzenlendiğini belirtti.

Bello, operasyonda silahlı kişilerin rehin tuttuğu 26 kadın ve çocuğun kurtarıldığını kaydetti.

Operasyonda iki silahlı çete üyesinin yakalandığını aktaran Bello, silahlı çetelere ait önemli miktarda mühimmatın da ele geçirildiğini söyledi.

Rehinelerin ne zaman kaçırıldığına ilişkin bilgi paylaşılmadı.

Nijerya'nın kuzeydoğusu silahlı çeteler nedeniyle büyük bir güvenlik kriziyle karşı karşıya bulunuyor. Çeteler, fidye için insan kaçırma, soygun ve cinayet dahil birçok suça karışıyor.

Dünya genelinde 904 milyon dozdan fazla aşı yapıldı

Koronavirüsle mücadelede en etkin yöntem aşılama. Türkiye'de 20 milyon dozun üzerinde aşılama yapıldı.

Dünyadaki aşılama rakamları ne durumda?

COVID-19 aşı verilerinin derlendiği "Ourworldindata.org" sitesine göre, ABD 209 milyon 410 bin doz ile dünyada en fazla aşı yapılan ülke olurken onu 192 milyon 130 bin ile Çin, 123 milyon 850 bin ile Hindistan, 42 milyon 780 bin ile İngiltere, 32 milyon 950 bin ile Brezilya, 21 milyon 950 bin ile Almanya, 20 milyon 284 bin ile Türkiye, 17 milyon 10 bin ile Fransa, 16 milyon 690 bin ile Endonezya, 16 milyon 170 bin ile Rusya, 15 milyon 240 bin ile İtalya, 14 milyon 240 bin doz ile Meksika, 13 milyon 160 bin ile Şili, 12 milyon 330 bin ile İspanya ve 10 milyon 330 bin ile İsrail izledi.

Nüfusa oranla her 100 kişide en fazla doz aşı yapılan ülke İsrail oldu. Uygulanan doz sayısının ülke nüfusunu aştığı İsrail'de her 100 kişiye düşen doz sayısı 119,32 oldu. Bu ülkeyi 114,09 doz ile Seyşeller, 97,37 ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), 68,84 ile Şili, 63,32 ile Bahreyn, 63,03 ile San Marino, 63,02 ile İngiltere, 62,61 ile ABD, 62,20 ile Malta, 62,02 ile Butan, 58,49 ile Monako ve 57,97 ile Maldivler izledi.

{ilgili-haber-486561}

{ilgili-haber-573922}

Türkiye en çok aşı yapılan 7. ülke

Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de bugüne kadar 20 milyon 284 bin 500 doz COVID-19 aşısı yapıldı. Türkiye, toplam aşı sayısı bakımından dünya ülkeleri arasında 7. sırada yer alırken her 100 kişiye düşen aşı sayısı 23,68 oldu.

12 milyon 427 bin 659 kişiye ilk doz, 7 milyon 856 bin 841 kişiye de ikinci doz aşılar uygulandı.

Kuzey-güney uçurumu

Aşıların kıtalara göre dağılımında, Asya kıtası 411 milyon 390 bin aşı ile ilk sırada yer alırken onu 237 milyon 350 bin ile Kuzey Amerika ve 178 milyon 970 bin aşı ile Avrupa izledi.

Güney Yarım Küre'de yer alan kıta ve bölgeler ise kuzeydekilerin gerisinde kaldı. Güney Amerika'da 60 milyon 230 bin, Afrika'da 15 milyon 280 bin, Okyanusya'da 1 milyon 690 bin doz aşı yapıldı.

Bugüne dek kullanımına veya acil kullanımına izin verilen COVID-19 aşılarının, biri hariç, tamamı iki doz halinde ve aralıklı uygulanıyor. Dolayısıyla uygulanan doz sayısı, aynı sayıda bireyin aşılanmasının tamamlanmış olduğu anlamına gelmiyor.

{ilgili-haber-572547}

3 milyon 44 binden fazla can kaybı

COVID-19, 200'den fazla ülke ve bölgeye yayılarak küresel salgına dönüştü.

COVID-19 verilerinin derlendiği "Worldometer" internet sitesine göre, dünya genelinde vaka sayısı 142 milyon 752 bini aşarken virüs nedeniyle 3 milyon 44 binden fazla kişi yaşamını yitirdi.

Dünya Bankası'nın aşı dağıtımı için sağladığı finansman 2 milyar dolara ulaştı

Dünya Bankası söz konusu finansmanın, gelişmekte olan ülkelerin aşı alımı ve dağıtımları ile aşılama sistemlerini güçlendirmeye yönelik 24 aylık 12 milyar dolarlık kaynağın bir parçası olduğunu ifade etti.

2 milyar dolarlık finansman ile Afganistan, Bangladeş, Cabo Verde, Fildişi Sahili, Ekvador, El Salvador, Esvati̇ni, Etiyopya, Gambiya, Honduras, Lübnan, Moğolistan, Nepal, Filipinler, Ruanda, Tacikistan ve Tunus'taki COVID-19 aşılamasının desteklendiği açıklandı.

50 ülkeye destek hedefleniyor

Daha yoksul ülkeler için finansmanın hibe veya oldukça imtiyazlı şartlara bağlı olduğunu vurgulayan Dünya bankası yıl ortasına kadar koronavirüs aşıları için 4 milyar dolarlık finansmanla 50 ülkeye destek vermeyi hedefliyor.

Malpass: Aşılara erişim salgının seyrini değiştirecek

Dünya Bankası Başkanı David Malpass, aşılara erişimin salgının seyrini değiştirmenin ve ülkelerin dirençli bir toparlanma doğrultusunda ilerlemelerine yardımcı olmanın anahtarı olduğunu vurguladı.

Dünya Bankası'nın programlarının, gelişmekte olan ülkelerin sağlık acil durumlarına müdahale etmesine ve aşılar için finansmana sahip olmasına yardımcı olduğuna işaret eden Malpass, fazla aşı kaynağına sahip ülkelerin bunları mümkün olan en kısa sürede elden çıkarması gerektiğini dile getirdi.

ABD'de ölenlerin sayısı 567 bin 736'ya yükseldi

Johns Hopkins Üniversitesinin COVID-19 verilerine göre, virüs tespit edilenlerin sayısı bir günde 69 bin 86 artarak 31 milyon 739 bin 932'ye yükseldi.

Virüs nedeniyle yaşamını yitirenlerin sayısı ise 520 artarak 567 bin 736 oldu.

ABD'deki vaka sayılarında California 3 milyon 720 binden fazla vaka ile ilk sırada yer alırken, bu eyaleti 2 milyon 855 binden fazla vakayla Texas ve 2 milyon 173 binden fazla vakayla Florida izledi.

Can kaybı sayılarında ise California 61 bin 45 ile ilk sırada yer alırken, New York'ta ölü sayısı 51 bin 627 ve Texas'ta 49 bin 618 olarak kaydedildi.

85 milyondan fazla kişiye ikinci doz aşı yapıldı

ABD'de COVID-19 aşılama istatistiklerini takip eden Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezine (CDC) göre, 132 milyondan fazla kişiye ilk doz, 85 milyonu aşan kişiye ikinci doz COVID-19 aşısı yapıldı.

Salgında vaka ve ölü sayısında dünyada ilk sırada bulunan ABD'nin ardından 15 milyon 321 bini aşkın vakayla Hindistan ve 13 milyon 973 binden fazla vakayla Brezilya geliyor.

COVID-19 kaynaklı can kaybında ise ABD'yi 374 bini geçen ölü sayısıyla Brezilya, 212 binden fazla ölümle Meksika izliyor.

Rusya, Karadeniz'de ABD ve NATO'yu suçladı

Sergey Şoygu, bazı ülkelerin Rusya sınırlarındaki askeri varlığını artırma girişimleri sebebiyle durumun gerginliğini koruduğunu belirtti.

Ukrayna'yı Donbas'taki durumu istikrarsızlaştırmaya çalışmakla suçlayan Rusya Savunma Bakanı, Karadeniz'deki askeri hareketlilikle ilgili olarak ise ABD ve NATO'yu hedef gösterdi.

Şoygu, ABD ve NATO'nun Karadeniz'de provokatif eylemlerine devam ettiklerini savundu.

Ukrayna-Rusya hattında tansiyon yüksek

Ukrayna Genelkurmay Başkanı Ruslan Homçak, 30 Mart'ta mecliste yaptığı konuşmada, Rus Silahlı Kuvvetlerinin askeri tatbikat bahanesiyle Ukrayna sınırları yakınlarına birlik sevkiyatı yaptığını açıklamıştı.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov da Rusya'nın kendi toprakları içinde silahlı kuvvetlerini kendi takdirine bağlı olarak hareket ettirdiğini ve bunun hiç kimse için tehdit içermediğini ifade etmişti.

Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesinde, sözde bağımsızlığını ilan eden Rusya yanlısı ayrılıkçılar ile Kiev yönetimi arasında 2014'ten bu yana çatışmalar devam ediyor.

Rusya'dan, Karadeniz üzerindeki uçuşlara geçici kısıtlama

Rus basınında yer alan haberlere göre, yayımlanan NOTAM kapsamındaki kısıtlamalar bugün başlayarak 24 Nisan’a kadar geçerli olacak.

Bildiriye göre, Karadeniz havzası ve Kırım üzerinde bazı hava sahaları uçuşa tamamen kapatılırken, bazı bölgelerde de farklı yüksekliklerin üzerindeki hava sahaları uçuşlara kapatıldı.

Bölge tehlikeli

Bildiride, bölgenin geçici olarak uçuşlar için tehlikeli ilan edildiği vurgulandı.

Rusya'nın Karadeniz donanmasından yapılan açıklamaya göre, kış dönemindeki eğitim ve denetim organizasyonları çerçevesinde, 20'den fazla savaş gemisinin Karadeniz'de tatbikat yaptığı belirtilmiş, tatbikatta, Su-25CM3 savaş uçakları ile hava savunma sistemlerinin de yer aldığı ifade edilmişti.

50'den fazla savaş uçağı Kırım'a konuşlu

Rusya'nın, Güney Askeri Bölgesi'ndeki 50'den fazla savaş uçağının da yasa dışı ilhak ettiği Kırım'a konuşlandırıldığı aktarılmıştı.

14 Nisan'da Rusya Savunma Bakanlığı, 24 Nisan’dan 31 Ekim’e kadar Karadeniz'in bazı bölgelerinde yabancı savaş gemileri ve diğer devlet gemileri için, Rusya'ya ait kara sulardan geçiş hakkı kullanılmasını askıya alacağını duyurmuştu.

BM Genel Sekreteri Guterres, Cenevre'deki Kıbrıs toplantısına katılacak

BM Cenevre Ofisi Sözcüsü Alessandra Vellucci, haftalık olağan basın toplantısında, 27-29 Nisan'da BM öncülüğünde düzenlenecek toplantıya ilişkin soruları cevapladı.

Sözcü Vellucci, Kıbrıslı taraflar ve garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere'nin bir araya geleceği toplantıları takip edecek basın mensupları için akreditasyon sürecini henüz başlatmadıklarını söyledi.

BM Cenevre Ofisi'nde gerçekleşecek konferansa kimlerin ve kaç kişinin akredite edilebileceğini belirlemeden önce koronavirüs salgınının risklerinin değerlendirildiğini vurgulayan Vellucci, birkaç gün içinde akreditasyona ilişkin detayları paylaşacaklarını aktardı.

Vellucci, gayriresmi formattaki konferansa BM Genel Sekreteri Guterres'in de katılacağını belirterek "Kısa zaman içinde (Guterres'in) seyahat detaylarına ilişkin duyuru yapacağız." dedi.

Çavuşoğlu, Rum kesimi ile Yunanistan'ın çözümü reddettiğini bildirmişti

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 16 Nisan'da yaptığı açıklamada, Kıbrıs'ta çözüm arayışında 53 sene müzakere edildiğini anımsatarak bu süre zarfında Kıbrıs Türk halkıyla hiçbir şeyi paylaşmak istemeyen Rum kesimi ve destekçisi Yunanistan'ın, tüm çözüm önerilerini ya referandumda ya da masada reddettiğini bildirmişti.

Çavuşoğlu, İsviçre'nin Cenevre kentinde düzenlenecek 5+1 formattaki gayriresmi toplantıya ilişkin soru üzerine, daha önce de Crans Montana'daki görüşmelerde Türk tarafının, "federasyon için son kez müzakere ettiklerini" muhataplarına ilettiklerini kaydetmişti.

Fransa'da telefon uygulaması aşı karnesi olarak da kullanılacak

Fransız basınındaki haberlerde, ülkede bir süredir kullanılan "TousAntiCovid" uygulamasına dün COVID-19 testlerinin eklendiği, 29 Nisan'dan itibaren de aşılara ilişkin bilgilerin ilave edilebileceği bilgisi verildi.

Test ve aşı bilgilerinin yer aldığı belgeler, uygulamaya, "QR Kodu"yla eklenecek.

Hükümet şimdilik zorunlu tutmak istemiyor

Aşı bilgilerinin bulunduğu uygulamanın, ilk aşamada Korsika'ya ve deniz aşırı ülkelere yapılan seyahatlerde, ikinci aşamada da yurt dışı seyahatlerinde kullanılacağı belirtilen haberde, hükümetin bu uygulamayı şimdilik zorunlu tutmak istemediği vurgulandı.

Fransa Dijital İşlerden Sorumlu Devlet Bakanı Cedric O, uygulamanın yeni halinin, sınırları geçmeyi kolaylaştırmayı amaçladığını belirtti.

Avrupa'da ilk

Fransa'nın Avrupa'da bu uygulamaya geçen ilk ülke olduğunu ifade eden Cedric O, "TousAntiCovid" uygulamasının COVID-19'la mücadelede önemli yeri olduğunu söyledi.

Ülkede uzun süredir "TousAntiCovid" uygulaması kullanılıyor, böylece insanlar dijital olarak takip ediliyor ve temasa geçilen kişiler tespit edilebiliyor. Ülkede 15 milyona yakın kişi bu uygulamayı akıllı telefonlarına yükledi.

Nijerya'da akaryakıt krizi: Halk benzin istasyonlarına akın etti

Nijerya Ulusal Petrol Şirketi Genel Müdürü Malam Mele Kyari'nin gelecek ay benzine zam yapılmayacağını açıklamasının ardından ülkedeki bazı benzin istasyonları kapandı. Başkent Abuja'da açık olan bazı benzin istasyonlarına halk akın etti.

Akaryakıt istasyonunun önünde bekleyen Ahmadu Bala, benzin alabilmek için 3 saattir kuyrukta beklediğini söyledi.

İstasyonların kapanması sorun teşkil ediyor

Bala, benzine zam yapılmamasına rağmen oluşan kalabalığın sebebinin başkentteki akaryakıt istasyonlarının çoğunun kapalı olması sebebiyle olduğunu dile getirdi:

"Hükümet benzine zam yapmadı ancak istasyonların kapanması sonucunda insanlar benzin almakta zorlanıyor. Kuyrukta beklemek istemeyenler ise sokaklarda pahalıya benzin alıyor."

Bala, hükümetin zam yapmama kararını olumlu karşıladığını ancak akaryakıt istasyonlarının açılması için acil müdahale edilmesi gerektiğini ifade etti.

Nijerya'da geçen yıl akaryakıt fiyatlarına 5 kez zam yapılmıştı.

Bulgaristan’da hükümeti kurma görevi GERB partisine verildi

Parlamentodaki 6 siyasi parti lideriyle dün sırayla görüşerek 8 saat süren müzakerelerde liderlerin, ülkenin kurulması beklenen yeni kabinesiyle ilgili görüşlerini değerlendiren Radev, hükümeti kurma görevini, 240 kişilik mecliste en fazla sandalyeye sahip GERB partisine verdi.

İstifa eden Başbakan Boyko Borisov, Cumhurbaşkanı Radev ile yaşadığı şiddetli irade ve otorite çatışması yüzünden müzakerelere katılmamıştı. Borisov’un başbakan adayı olarak gösterdiği eski dışişleri bakanlarından Daniel Mitov ise GERB’in anayasal görevini yerine getirmeye çalışacağını bildirmişti.

Öte yandan son 11 yılda kısa aralıklarla 3 kez başbakanlık yapan Borisov’un siyasetine karşı cephe alan parlamentodaki diğer 5 siyasi partinin tamamı, Mitov’un sunacağı kabineye kesinlikle destek vermeyeceğini bildirmişti.

Anayasaya göre, seçim sonrası hükümet kurma görevi ilk olarak parlamentoda en geniş temsili olan partiye veriliyor.

Anayasal kabine kurma süreci

Bulgaristan anayasasına göre başbakan adayı 7 günlük sürede oluşturduğu kabine listesini güvenoyu almak üzere parlamentoya sunması gerekiyor. Başarısız olması durumunda, cumhurbaşkanı kabine kurma görevini sırasıyla parlamentoda 2'nci en büyük partiye, ardından 3'üncü bir partiye vermek zorunda.

Bu sürecin başarısız olması durumunda cumhurbaşkanı parlamentoyu feshederek, en geç 2 ay sonrasına yapılacak bir erken seçim tarihi belirleyip o güne dek ülkeyi idare edecek geçici teknokratlar hükümetin üyelerini bildirecek.

Parlamentoda 75 kişilik grubu olan GERB partisinin lideri Başbakan Borisov’un hükümeti 16 Nisan'da istifa etmiş ve istifası parlamentoda oy birliğiyle onaylanmıştı. Borisov, aynı gün, kabinesinin oturumunun sonunda izne ayrıldığını duyurmuştu.

GERB basın merkezi dün, Borisov’un "menisküs kopması" tanısıyla hastaneye kaldırılarak ameliyata alındığını bildirmişti.

Yeni kabinede eski bakanlardan 8’i yer alacak

Borisov, Başbakan Adayı Daniel Mitov ve kabinesinde yer almak üzere seçtiği bakan adaylarını ameliyat olduğu hastaneye davet ederek yeni kabinede eski bakanların sadece 8’inin yer alacağını bildirdi.

Daniel Mitov’dan "anlamsız da olsa" parlamentodaki diğer partilerle destek için müzakerede bulunmasını talep eden Borisov, destek bulunmaması durumunda kabine kurma görevini 22 Nisan'da iade etmeye hazır olduklarını duyurdu.

Rusya, kendi uzay istasyonunu kurmaya başladı

Rogozin, Twitter hesabından yeni uzay istasyonunun kurulumuyla ilgili görüntü paylaşarak "Yeni Rus uzay istasyonu için ilk modül çalışmaya başladı" dedi.

Bu istasyonu 2025'te uzaya çıkartmayı hedeflediklerine dikkati çeken Rogozin, söz konusu sürecin "Enerji" Roket ve Uzay Şirketi tarafından yönetildiği bilgisini paylaştı.

Первый базовый модуль для новой российской орбитальной служебной станции уже в работе. Ракетно-космической корпорации "Энергия" поставлена задача в 2025 году обеспечить его готовность к запуску на целевую орбиту. pic.twitter.com/CYa5o7yk4y
— РОГОЗИН (@Rogozin) April 20, 2021

"Uluslararası Uzay İstasyonu'nda teknik sorunlar var"

Rusya Başbakan Yardımcısı Yuriy Borisov da Uluslararası Uzay İstasyonu'nda teknik sorunların yaşandığını belirterek şunları söyledi:

"Kozmonotların hayatını tehlikeye atamayız. İstasyon yapısı ve demirin eskimesi durumu, geri dönüşü olmayan sonuçlara, felakete yol açabilir. Buna izin verilmemesi gerekiyor."

"Yeni uzay istasyonu projesine yabancı ortaklar da katılabilir"

Rusya'nın kendi uzay istasyonunu kurmayı planladığını söyleyen Borisov, bu istasyonun Ay'ın ve etrafındaki alanın incelenmesiyle ilgili uçuşlar için kullanılabileceğini dile getirdi.

Borisov, Rusya'nın yeni istasyon projesini yapmaya gücünün yeteceğini ancak projeye uluslararası ortakların da katılabileceğini belirtti.

Rusya, 2025'te Uluslararası Uzay İstasyonu projesinden çekilecek

Rusya Başbakan Yardımcısı Yuriy Borisov, 18 Nisan'da ülkesinin 2025'te Uluslararası Uzay İstasyonu projesinden ayrılacağını belirterek "Ortaklarımızı 2025'te Uluslararası Uzay İstasyonu projesinden çıkacağımız konusunda dürüstçe bilgilendirmemiz lazım" ifadelerini kullanmıştı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 12 Nisan'da yetkililerle yaptığı toplantıda Uluslararası Uzay İstasyonu projesini ele almıştı. Bu toplantıda, Rusya'nın kendi uzay istasyonunu kurmayı planladığı vurgulanmıştı.

İsrail ile İngiltere 'yeşil seyahat koridoru'nu görüşüyor

İsrail Dışişleri Bakanlığı, İsrail'i ziyaret eden İngiltere Başbakan Yardımcısı Michael Gove'nin Dışişleri Bakanı Gabi Ashkenazi ile bir araya geldiğini açıkladı.

Açıklamada, Gove-Ashkenazi görüşmesinde iki ülke arasında "yeşil seyahat koridoru" oluşturulmasının gündeme geldiği vurgulandı.

"Yeşil seyahat koridorunun" tarihi belli değil

Görüşmede Ashkenazi'nin, her iki ülkeden turistlerin ve iş adamlarının rutinlerine güvenle dönmelerini sağlamak için İngiltere ile aşıların karşılıklı tanınmasını teşvik edeceklerini dile getirdiği bilgisi verildi.

Sadece COVID-19 aşısı yapılan kişiler için geçerli olması beklenen "yeşil seyahat koridorunun" ne zaman yürürlüğe gireceğine ilişkin ise bilgi verilmedi.

23 Mayıs'tan itibaren izin

İsrail, salgının baş gösterdiği Mart 2020'den bu yana ülkeyi turistlere kapatmış durumda.

Tel Aviv yönetimi, 23 Mayıs'tan itibaren sınırlı sayıda aşılanmış turist kafilelerinin ülkeye girişine izin vereceğini duyurmuştu.

AB ile ABD arasında 'aşı sertifikası' görüşmeleri

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu sözcülerinden Christian Wigand, sağlık ve ulaştırma gibi sistemleri, AB'ninki ile uyumlu olabilecek üçüncü ülkelerle aşı sertifikalarının karşılıklı tanınması konusunda istekli olduklarını söyledi.

Bu kapsamda bazı ülkelerin AB ile aşı sertifikaları konusunda temasa geçtiğini aktaran Wigand, "ABD ile şu angörüşmelerimiz özellikle uyumluluk konusunda devam ediyor" dedi.

ABD dışında bir görüşme yok

Wigand, ABD'li yetkililerle AB Komisyonu arasındaki teknik çalışmaların sürdüğünü, AB Komisyonu üyesi Didier Reynders ile ABD İç Güvenlik Bakanı Alejadro Mayorkas arasında yarın bu konuda bir telefon görüşmesi yapılacağını açıkladı.

Christian Wigand, henüz ABD dışında başka bir ülke ile bu konuda görüşme yapmadıklarını söyledi.

Sertifikada, AB'de onaylı aşılar kabul edilecek

AB, bu yaz turizm sezonunu değerlendirebilmek amacıyla Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerin talebiyle "Dijital Yeşil Sertifika" adı verilen aşı sertifikası sistemi oluşturmaya başlamıştı.

AB sınırları içindeki seyahatlerde geçerli olacak sertifikanın yaza kadar hazır olması planlanıyor. Sertifikada, COVID-19 aşısı olunduysa ilgili bilgiler, PCR veya antijen testi sonucu ile hastalığı geçirenlerin bunu kanıtlayabileceği bir belge bulunacak.

Sertifikada, AB'de onaylı aşılar kabul edilecek ancak AB ülkeleri başka aşıları kabul edip etmeyeceklerine kendileri karar verecek. Gelecekte başka bir ülkenin aşı sertifikasının tanınması için AB'de onaylı aşıların kullanılmış olması gerekecek. Ancak AB ülkeleri yine kendileri hangi aşıların tanınacağına karar verebilecek.