Katil İsrail ordusunun Batı Şeria'daki baskınında Filistinli bir çocuk hayatını kaybetti

Filistin Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamada saldırıya ilişkin bilgi verildi.

Açıklamada, İsrail askerlerinin Cenin kentinin batısındaki Yamun beldesine düzenlediği baskında, açılan ateş sonucu 15 yaşındaki Murad Ebu Seyfeyn'in hayatını kaybettiği aktarıldı.

İsrail güçlerinin ölen çocuğun cenazesini alıkoyduğu da kaydedildi.

Filistin'in Sesi Radyosu'nun dünkü haberinde, İsrail güçlerinin gece saatlerinde Yamun beldesine baskın düzenlediği ve bu esnada Filistinli bir genci gerçek mermiyle vurarak yaraladıktan sonra gözaltına aldığı belirtilmişti.

Meksika Devlet Başkanı Sheinbaum, taciz olayının ardından suç duyurusunda bulundu

CNN'in haberine göre Sheinbaum, sarhoş olduğunu belirttiği taciz şüphelisi hakkında suç duyurusunda bulunduğunu açıkladı.

Ülkedeki tüm kadınların benzer durumlar yaşadığını ifade eden Sheinbaum, tacize maruz kaldığı ilk vakanın bu olmadığını belirtti.

Sheinbaum, yaşadığı tacizi "tüm kadınlara yönelik saldırı" olarak nitelendirerek, Meksika Kadınlar Sekreterliği ile tacize karşı ulusal kampanya başlatacaklarını duyurdu.

Kadınlara her anlamda saygı gösterilmesinin önemine işaret eden Sheinbaum, "Taciz, bir suçtur ve bu ülkedeki herkesin bunu anlamasının zamanı gelmiştir." dedi.

Kadınlar Sekreterliği de olayı kınayarak halka yakın olmanın, kişisel alanı ihlal etmek veya rızası bulunmadan fiziksel temas kurmak için bahane olarak kullanılamayacağını bildirdi.

Taciz mağdurlarına olayları görmezden gelmek yerine bildirmeleri çağrısında bulunan Sekreterlik, bu tür şiddet olaylarının hafife alınmaması ve kınanmasının adalet ve kültürel değişim için önemli olduğunu vurguladı.

Taciz zanlısı, Cinsel Suçlar Soruşturma Birimi'nde gözaltında

Ülkenin başkenti Meksiko'nun Belediye Başkanı Clara Brugada, Sheinbaum'u taciz eden kişinin, Cinsel Suçlar Soruşturma Birimi'nde gözaltında tutulduğunu bildirdi.

Meksiko polisi, ön bulguların şüpheliyi aynı gün iki kadına yönelik taciz iddialarıyla ilişkilendirdiğini açıkladı.

Basındaki görüntülerde ismi belirtilmeyen adamın 4 Kasım'da Meksiko'da Sheinbaum'u selamlayan kalabalığın arasından geçerek Devlet Başkanı'na uygunsuz şekilde dokunduğu ve öpmeye çalıştığı dikkati çekmişti.

Sheinbaum'un yardımcılarından Juan Jose Ramirez Mendoza, olaya müdahale etmişti.

ABD'de bazı eyaletler Trump yönetimine dava açtı

Michigan, Oregon ve Arizona'nın da aralarında bulunduğu, çoğunluğu Demokrat 11 eyalet ile Demokrat Kentucky Valisi Beshear, salı günü İç Güvenlik Bakanlığı (DHS) ve Federal Acil Durum Yönetim Ajansı (FEMA) aleyhine Oregon'un Eugene kentindeki Bölge Mahkemesine başvurdu.

Eyaletler ve Beshear, acil durum ve terörle mücadele fonlarının harcanması için tanınan sürenin kısaltılması ve fonların alınabilmesi için eyaletlerin, göçmenlik yasaları uyarınca sınır dışı edilen kişiler hariç güncel nüfus verilerini sunma zorunluluğu getiren uygulamaya itirazda bulundu. Şikayet dilekçesinde, bu adımların "kamu güvenliği ve acil müdahale fonlarına uygunsuz engeller" oluşturduğu savunuldu.

Dava dilekçesinde, "Trump yönetimi, FEMA'nın rolünü azaltma ve afet yönetiminin yükünü eyaletlere devretme isteğini defalarca dile getirdi. Bu da tutarsız bir afetle mücadele yapısı oluşturur." ifadelerine yer verildi.

Eyaletler "güncel nüfus bildirimi" şartını "keyfi ve mantıksız" olarak nitelendirilerek eyaletlerin anlık nüfus kayıtları tutmadığı, göçmenlik kaynaklı sınır dışı edilmelerin izlenmesinin DHS’nin görevi olduğunu ve federal yasaların fon tahsisi için nüfus sayımı verilerinin kullanılmasını zorunlu kıldığına dikkati çekti.

Ayrıca, FEMA’nın fonların harcanma süresini üç yıldan bire düşürmesinin de eyaletlerin kaynakları etkin biçimde kullanmasını "neredeyse imkansız hale getirdiği" ifade edildi.

DHS'den bir sözcü ise Associated Press'e (AP) yaptığı açıklamada değişikliklerin "federal kaynakların etkin ve şimdiki zamanın güvenlik önceliklerine uygun şekilde kullanılmasını sağlamaya yönelik metodik bir çabanın parçası" olduğunu belirtti.

FEMA her yıl eyaletlere ve bölgelere milyarlarca dolarlık afet yönetimi ve iç güvenlik hibesi sağlıyor.

Acil Durum Yönetimi Performans Hibesi (EMPG) ödenekleri ise eyalet nüfuslarına dayalı olarak dağıtılıyor.

Trump, ABD'nin tarifeleri olmadan dünyanın bunalıma gireceğini savundu

Trump, Fox News'e verdiği röportajda, ABD Yüksek Mahkemesinde görülen tarife davasına ilişkin açıklamada bulundu.

Tarifelerle ilgili Yüksek Mahkemede görülen davanın “iyi geçtiğini duyduğunu” söyleyen Trump, bunu "ABD tarihindeki en önemli davalardan biri" olarak nitelendirdi.

Trump, gümrük vergilerine ilişkin "Eğer bunu kaybedersek ülkemiz için yıkıcı olur." değerlendirmesinde bulundu.

Tarifeleri savunan Trump, “Örneğin; (Çin Devlet Başkanı Şi Cinping) Başkan Şi, bizi nadir toprak elementleriyle vurdu. Ben de yüzde 100 tarifeyle vurdum. 10 dakika içinde aradılar ve bir anlaşma yaptık." ifadelerini kullandı.

Gümrük vergileri olmaması halinde tüm dünyanın bunalıma gireceğini öne süren Trump, “Çünkü biliyorsunuz bu, bize yönelik değil, tüm dünyaya yönelik bir tehditti. Bunu dünya için yaptım." değerlendirmesinde bulundu.

Trump, Çin Devlet Başkanı Şi ve diğer ülkelerin liderleriyle çok başarılı toplantılar yaptığını ve bu görüşmelerin gümrük vergileri olmadan gerçekleşemeyeceğini savundu.

Güney Kore'de bir elektrik santralinde bina çöktü

İlçe itfaiye yetkilisi, kayıp sayısını henüz doğrulayamadı.

Daha önce Yonhap ve diğer medya kuruluşları, 6 kişinin kayıp olduğunu bildirmişti.

Washington'daki ulusal muhafızların görev süresi 28 Şubat'a kadar uzatıldı

Associated Press (AP) tarafından incelenen resmi emirlere göre Washington'daki ulusal muhafızlar, gelecek yıl şubat sonuna kadar ülkenin başkentinde kalmaya devam edecek.

4 Kasım tarihli resmi emre göre görev uzatma kararı, ağustosta ABD Başkanı Donald Trump tarafından ilan edilen acil duruma yanıt olarak ve Savunma Bakanı Pete Hegseth'in "federal ve bölge kolluk kuvvetlerini destekleme" talimatı doğrultusunda verildi.

Trump'ın Demokrat ağırlıklı kentlere yönelik askeri hamleleri

Washington yönetimi, göçmenlik politikalarına karşı düzenlenen protestoları kontrol altına almak için haziranda Los Angeles'a ve ağustosta suçlularla mücadele kapsamında başkent Washington'a ulusal muhafızları konuşlandırmıştı.

Başkan Trump'ın, Washington Polis Teşkilatı üzerinde federal kontrol sağlama ve başkentte devriye gezmesi için ulusal muhafızları konuşlandırma kararı, "tehlikeli şekilde güç ele geçirme" şeklinde nitelendirilerek eleştirilere neden olmuştu.

ABD yönetimi, 4 Ekim'de Oregon eyaletine bağlı Portland kentinde yaklaşık 200 ulusal muhafız görevlendirirken 6 Ekim'de Texas eyaletinden 400 kadar ulusal muhafızı, Oregon, Illinois ve diğer eyaletlere konuşlandırma kararı almıştı.

Brent petrolün varili 63,68 dolardan işlem görüyor

Dün 64,81 dolara kadar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, günü 63,43 dolar seviyesinde tamamladı.

Brent petrolün varil fiyatı, bugün saat 09.20 itibarıyla kapanışa göre yüzde 0,4 artarak 63,68 dolar oldu. Aynı saatte Batı Teksas türü ham petrolün varili 59,74 dolardan işlem gördü.

Petrol fiyatları, talebin zayıf kalacağına ilişkin endişelerle iki haftanın en düşük seviyesinde kapanmasının ardından yatırımcıların kar amaçlı alımlara yönelmesiyle yukarı yönlü ivmelendi.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubunun gelecek yılın ilk çeyreğinde yapılması planlanan üretim artışlarına ara verme kararı da fiyatları yukarı yönlü destekledi.

OPEC+ grubu üyesi 8 ülke 2 Kasım'da yaptığı çevrim içi toplantıda, "istikrarlı küresel ekonomik görünüm ve düşük petrol stoklarının yansıttığı mevcut sağlıklı piyasa temellerine" işaret ederek aralıkta petrol üretimini günlük 137 bin varil artırma kararı aldı.

Bunun yanı sıra Suudi Arabistan, Rusya, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Kazakistan, Cezayir ve Umman’dan oluşan ülkeler, mevsimsel nedenlerle gelecek yılın ocak-mart döneminde üretim artışlarını durdurmak üzere anlaştı.

Grubun üretimi artırma kararı piyasada arz fazlası yaşanacağı ihtimallerini güçlendirerek fiyatları aşağı yönlü baskılasa da OPEC+'nın gelecek yılın ilk çeyreğinde üretim artışlarına ara verme planı bu endişeleri hafifleterek fiyatları yukarı çekti.

Grubun bir sonraki toplantısı 30 Kasım'da yapılacak.

Bununla birlikte, ABD'de benzin stoklarının azaldığını gösteren veriler, dünyanın en büyük petrol tüketicisinde talebin güçlü kaldığı algısını güçlendirerek fiyatları yukarı yönlü destekledi.

ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) verilerine göre, ABD'de benzin stokları yaklaşık 4 milyon 700 bin varil azalışla 206 milyon varil olarak kayıtlara geçti.

Öte yandan, EIA'nın ABD'de üretimin arttığına işaret eden verileri ise fiyatların yükselişini sınırladı.

ABD'nin ticari ham petrol stokları geçen hafta yaklaşık 5 milyon 200 bin varil artarak 421 milyon 200 bin varile çıktı. Piyasa beklentisi, stokların yaklaşık 2 milyon 400 bin varil azalacağı yönündeydi.

Aynı dönemde ülkenin günlük ortalama ham petrol üretimi de 7 bin varil artışla 13 milyon 651 bin varile ulaştı.

Brent petrolde teknik olarak 65,45 dolar direnç, 56 dolar destek bölgesi olarak izleniyor.

Collins Sözlüğü 2025’in “Yılın Kelimesi”ni seçti: “Vibe coding”

“Vibe coding”, doğal dili bilgisayar koduna dönüştüren yenilikçi bir yazılım geliştirme yöntemi olarak tanımlanıyor. Bu terimi ilk kez Tesla’nın eski yapay zeka direktörü ve OpenAI’nin kurucu mühendislerinden Andrej Karpathy kullanmıştı.

Karpathy, bu kavramı “yapay zekânın insanlara, kodun varlığını bile unutacak kadar kolay bir şekilde uygulama geliştirme gücü vermesi” olarak açıklamıştı.

Collins’in dilbilimcileri, 24 milyar kelimelik küresel veri tabanında bu terimin kullanımında şubat ayından itibaren hızlı bir artış gözlemlediklerini belirtti.

Collins yöneticisi Alex Beecroft, “Vibe coding’in Yılın Kelimesi seçilmesi, teknolojinin dili nasıl dönüştürdüğünü gösteriyor. İnsan yaratıcılığı ile makine zekâsının birleşimi, bilgisayarlarla iletişim biçimimizi kökten değiştiriyor” dedi.

2025’in diğer dikkat çeken kelimeleri

Sözlüğün listesinde, dijital kültür ve yaşam tarzındaki değişimleri yansıtan başka kelimeler de yer aldı:

Biohacking: Vücudun doğal işleyişini değiştirmeye, sağlığı ve uzun ömrü artırmaya yönelik biyolojik müdahaleler.

Clanker: “Star Wars: The Clone Wars” dizisinde popülerleşen, yapay zekâ ve robotlar için kullanılan aşağılayıcı bir ifade.

Glaze: Birini abartılı ya da sahte şekilde övmek anlamında kullanılan yeni nesil sosyal medya terimi.

Aura farming: Özellikle influencer’lar arasında, “çekici bir kişilik ve karizma imajı oluşturma” sanatı.

Broligarchy: Teknoloji dünyasının önde gelen erkek yöneticileri için kullanılan mizahi bir tanım; özellikle Donald Trump’ın yemin törenine katılan “tech bros” grubuyla ilişkilendiriliyor.

HENRY: “High Earner, Not Rich Yet” — yüksek gelirli ama henüz zengin olmayan bireyler.

Coolcation: Serin iklimli yerlerde yapılan tatil.

Taskmasking: İş yerinde üretkenmiş gibi görünme davranışı.

Micro-retirement: Kariyer arasında kısa süreli “emeklilik molası” vererek kişisel ilgi alanlarına zaman ayırmak.

Yapay zekâ dili şekillendiriyor

Collins’in değerlendirmesine göre, “vibe coding”in seçilmesi sadece teknolojik bir trendi değil, yapay zekâ ile insan dilinin iç içe geçmesini simgeliyor.

Bu yılın kelimeleri, dijital çağda dilin, iş kültürünün ve sosyal medyanın nasıl hızla evrildiğini gözler önüne seriyor.

Trump'tan New York Belediye Başkanı Mamdani'ye: Bence bana iyi davranmalı

Trump, Fox News'e verdiği röportajda, Mamdani'nin seçimi kazanması sonrası konuşmasına değinerek "Çok öfkeli bir konuşma olduğunu düşündüm. Kesinlikle bana öfkeliydi." diye konuştu.

"Bence bana iyi davranmalı. Ona gelen birçok şeyi onaylamak zorunda olan benim, bu yüzden kötü bir başlangıç ​​yaptı." ifadelerini kullanan Trump, Mamdani'ye "Washington'a saygılı olması" çağrısında bulundu.

Mamdani'nin konuşmasında kendisine hitaben "Herhangi birimize ulaşmak için hepimizi aşmanız gerekecek." sözlerini "oldukça tehlikeli bir açıklama" olarak nitelendiren Trump, şunları söyledi:

"Washington'a biraz saygılı olması gerekiyor. Çünkü saygılı olmazsa, başarılı olma şansı olmaz ve ben onu başarılı kılmak istiyorum, şehri başarılı kılmak istiyorum. Onu başarılı kılmak istemiyorum, şehri başarılı kılmak istiyorum ve neler olacağını göreceğiz. Yeni belediye başkanının başarılı olmasını isterim çünkü New York'u seviyorum. New York'u gerçekten seviyorum."

Son 56 yılın en yoğun katılım gösterilen seçimi

Resmi olmayan sonuçlara göre, 34 yaşındaki Uganda doğumlu Mamdani, "ABD'nin en büyük kentinin başına geçen son yüzyıldaki en genç ve ilk Müslüman isim" oldu.

CBS News'un verilerine göre, seçimde 2 milyondan fazla kişi oy kullandı. Bu, "1969'dan bu yana kayda geçen en yüksek katılım oranı" oldu.

Yıldızlararası kuyruklu yıldız 3I/ATLAS yeniden renk değiştirdi

3I/ATLAS, insanlık tarafından gözlemlenen üçüncü yıldızlararası ziyaretçi olarak kayıtlara geçti. Güneş sistemine saniyede 58 kilometre (saatte 210 bin km) hızla giren kuyruklu yıldızın, 7 milyar yıldan uzun süredir Samanyolu’nun dış bölgelerinde dolaştığı tahmin ediliyor.

Temmuz ayında keşfedilen 3I/ATLAS, Ekim başında Mars’a yakın bir geçiş yaptıktan sonra Güneş’in arkasına geçtiği için birkaç hafta boyunca Dünya’dan gözlemlenemedi. Şimdi ise tekrar görünür hâle geliyor.

Kırmızıdan yeşile, yeşilden maviye

Kuyruklu yıldız ilk gözlemlendiğinde kırmızı bir parlaklığa sahipti. Uzmanlar bunun, yüzeyinden kopan yoğun toz nedeniyle oluştuğunu belirtiyor.

Eylül ayında yeşil bir parıltı gözlemlendi, bu da kuyruklu yıldızın atmosferinde siyanür veya çift karbon (C₂) gibi gazların varlığına işaret ediyordu.

Son gözlemlerdeyse kuyruklu yıldızın mavimsi bir ışıltı kazandığı tespit edildi. Araştırmacılar bunun muhtemelen karbon monoksit veya amonyak gazının sızmasından kaynaklandığını düşünüyor. Ancak bu gözlemler henüz hakem değerlendirmesinden geçmedi.

Parlamanın nedeni bilinmiyor

Kuyruklu yıldız, Güneş’e en yakın noktasına (130 milyon mil / 210 milyon km) 29 Ekim’de ulaştı. Bu sırada ani bir parlama ve parlaklık artışı yaşandı.

Bilim insanları bu artışın nedenini henüz açıklayamıyor; Güneş’e yaklaşmak tek başına bu kadar güçlü bir reaksiyonu tetiklememeli.

Kuzey Yarımküre’den gözlemlenebilecek

Önümüzdeki haftalarda 3I/ATLAS, Kuzey Yarımküre’de teleskoplarla izlenebilecek kadar görünür hâle gelecek. Ancak çıplak gözle görmek mümkün olmayacak.

Kuyruklu yıldız, 19 Aralık’ta Dünya’ya en yakın konumuna (270 milyon km) ulaşacak.

Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) iki uzay aracı da bu süreçte kuyruklu yıldızın kuyruğundan geçebilir — bu, gök cisminin bileşimini doğrudan ölçmek için eşsiz bir fırsat olacak.

“Uzaylı teknoloji” iddiaları

3I/ATLAS, şimdiye kadar alışılmadık birçok özellik sergiledi: yüksek karbon dioksit oranı, beklenenden fazla su buharı salınımı ve ters yönde uzanan bir “anti-kuyruk”

Bu sıra dışı davranışlar nedeniyle bazı araştırmacılar, cismin “yapay” bir kökene sahip olabileceğini öne sürdü. Ancak çoğu bilim insanı, 3I/ATLAS’ın normal bir kuyruklu yıldız gibi davrandığı görüşünde.

Louvre soygununda tutuklanan zanlı sosyal medya fenomeni ve eski müze güvenlik görevlisi çıktı

Yetkililer tarafından Abdoulaye N. olarak tanımlanan 39 yaşındaki zanlı, 19 Ekim’deki soygundan altı gün sonra Paris’in kuzey banliyösü Aubervilliers’deki evinde gözaltına alındı.
Hakkında “örgütlü hırsızlık” ve “suç amaçlı iş birliği” suçlamaları bulunuyor.

Savcılığa göre, zanlının DNA’sı müze vitrinlerinden birinde ve olay yerinde bulunan bazı eşyalar üzerinde tespit edildi. Olay yerinde ayrıca eldiven, reflektör yelek ve metal kesiciler bulundu.

Dört kişilik ekibin yedi dakikalık planı

Soygunu gerçekleştiren ekibin dört kişiden oluştuğu, iki kişinin Louvre’un Apollo Galerisi’ndeki bir pencereyi ve iki cam vitrinini kırdığı, diğer ikisinin ise motorlarla kaçışı sağladığı bildirildi.
Tüm operasyonun yedi dakikadan kısa sürdüğü açıklandı.

Çalınan mücevherler arasında;

Napolyon Bonapart’ın eşi Marie Louise’e hediye ettiği zümrüt ve elmas kolye,

Napolyon III’ün eşine ait 212 inci ve yaklaşık 2.000 elmasla süslü taç da bulunuyor.

Fenomen motor tutkunu çıktı

Fransız gazetesi Le Parisien ve BFMTV, zanlının sosyal medyada motosiklet videolarıyla tanınan bir semt figürü olduğunu yazdı.

“Toujours plus près du bitume” (Asfalta her zaman daha yakın) sloganıyla çektiği videolarda Yamaha TMax marka güçlü bir scooter kullanıyor — bu modelin aynı zamanda soyguncuların kaçış aracı olarak da kullanıldığı belirtildi.

Bazı videolarında spor tavsiyeleri veren Abdoulaye N., daha önce UPS, Toys R Us ve Pompidou Sanat Merkezi’nde güvenlik görevlisi olarak çalışmış. Komşuları, onun için “yardımsever ve dürüst biri” ifadelerini kullandı.

Sabıka kaydı kabarık

Fransız basını, zanlının geçmişte 15 ayrı suçtan sabıka kaydına sahip olduğunu bildirdi. Bunlar arasında:

Uyuşturucu bulundurma ve taşıma,

Ehliyetsiz araç kullanma,

Kamu güvenliğini tehlikeye atma ve

2014’te bir kuyumcu soygunu yer alıyor.

Paris Başsavcısı Laure Beccuau, zanlının sorgusunda “kısmen suçunu kabul ettiğini” ancak detay vermekten kaçındığını açıkladı. Aynı 2014 soygunundan hüküm giymiş bir diğer şüpheli de geçen hafta yakalanmıştı.

Beccuau, zanlıların profillerinin “profesyonel organize suç şebekelerine” benzemediğini belirterek, olayın “arka planda bilinmeyen bir beyin tarafından planlanmış olabileceğini” söyledi.

Dava ertelendi

Abdoulaye N.’nin, daha önce 2019’da gözaltında bulunduğu sırada hapishane eşyalarına zarar verme suçlamasıyla yargılandığı davanın, “yoğun medya ilgisi” nedeniyle ertelendiği açıklandı.

Soruşturma sürerken, çalınan mücevherlerin henüz bulunamadığı bildirildi.

Filipinler'de Kalmaegi Tayfunu'nda ölenlerin sayısı 114'e yükseldi

Filipinler Haber Ajansının (PNA) haberine göre, Ulusal Afet Riskini Azaltma ve Yönetim Konseyi (NDRRMC), tayfunun yol açtığı afet ve kazalara ilişkin açıklamada bulundu.

Açıklamada, ülke içinde "Tino" olarak adlandırılan Kalmaegi Tayfunu nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısının 114'e yükseldiği bildirildi.

Ölümlerin 71'inin Cebu bölgesinde kayıtlara geçtiği ve çoğunun heyelan ve sellerden kaynaklandığı aktarılan açıklamada, kaybolan 127 kişiyi arama kurtarma faaliyetlerinin de sürdüğü belirtildi.

Açıklamada, ülke genelinde 5 bini aşkın mahallede 1 milyon 951 binden fazla kişinin tayfundan etkilendiği ve 4 bin 933 tahliye merkezinde yerinden edilen 127 binden fazla ailenin barındığı belirtildi.

Kalmaegi Tayfunu'nun hafta sonuna doğru Güney Çin Denizi üzerinden Vietnam'a yönelebileceği tahmin ediliyor.

Güneydoğu Asya ülkesi Filipinler'i Kasım 2013'te vuran Haiyan Tayfunu'nda 7 bin 300'den fazla kişi yaşamını yitirmişti.

Bilim insanları: Erkek ve kadın beyinlerinde yüzlerce gen farklı çalışıyor

Oxford merkezli La Trobe Üniversitesi’nden Prof. Jenny Graves’in aktardığına göre, erkek (XY) ve kadın (XX) bireylerin beyinlerinde gen aktivitesi önemli ölçüde değişiklik gösteriyor.

2025’te yayımlanan bir çalışmada, erkek beyinlerinde 610, kadın beyinlerinde ise 316 genin daha aktif olduğu belirlendi.

Araştırmacılar, bu farklılıkların yalnızca hormonlardan değil, doğrudan genetik etkilerden kaynaklandığını ve fetal gelişimin çok erken dönemlerinde başladığını vurguluyor.

Genlerin yalnızca yüzde 10’u cinsiyet kromozomlarında

Genlerin büyük bölümü cinsiyet kromozomlarında değil, her iki cinsiyette de bulunan “normal” kromozomlarda yer alıyor. Bu durum, cinsiyet hormonlarının (östrojen ve testosteron) gen aktivitesi üzerinde önemli bir rol oynadığını düşündürüyor.

Beyin dokularında yapılan incelemelerde, kadınlarda nöronlarla ilişkili genlerin, erkeklerde ise hücre zarları ve çekirdek yapılarıyla ilgili genlerin daha aktif olduğu görüldü.

Hastalık risklerinde cinsiyet farkı

Gen düzeyindeki bu farklılıklar, beyin hastalıklarına yatkınlıkta da cinsiyet farklarını açıklayabilir.

Alzheimer hastalığı ile ilişkili genlerin çoğu kadınlarda daha aktif. Bu da kadınlarda hastalığın görülme oranının iki kat fazla olmasını açıklayabilir.

Erkeklere özgü SRY geni ise Parkinson hastalığının ilerlemesini hızlandırabiliyor.

Sonuç: Beyin farkı doğuştan ama kesin sınırlar yok

Araştırmacılar, erkek ve kadın beyinlerinde genlerin farklı çalıştığını kabul etse de, bunun zekâ ya da davranış üzerindeki etkisinin henüz tam olarak anlaşılmadığını belirtiyor.

Graves, “Cinsiyetler arasında genetik düzeyde farklılıklar var, ancak bu farklar bireylerin kapasitesini veya zekâsını belirlemiyor,” diyor.

Araştırma, The Conversation aracılığıyla yayımlandı.

Maya uygarlığının en eski anıtı evrenin haritası olabilir

Arizona Üniversitesi’nden Takeshi Inomata liderliğindeki ekip, LIDAR taramaları ve saha çalışmalarıyla anıtın beklenenden çok daha büyük olduğunu ortaya çıkardı: yapının ana eksenleri 9 ve 7,5 kilometre uzunluğunda ve haç biçimli bir düzen oluşturuyor.

Kral yok, sınıf farkı yok ama dev bir anıt var

Aguada Fenix’in en dikkat çekici yanı, elit konutlar veya hükümdar heykelleri gibi sosyal hiyerarşi izleri taşımaması.

Bu da, eşitlikçi toplumların da zorlayıcı güce ihtiyaç duymadan anıtsal yapılar inşa edebildiğini gösteriyor.

Inomata, “İnsanlar geçmişte piramitleri kralların yaptırdığını düşünür ama veriler gösteriyor ki, büyük başarılar güçlü yöneticiler olmadan da mümkündü” diyor.

Evrenin düzenini yansıtan kutsal plan

Araştırmacılar, anıtın merkezinde yer alan yapay platonun içi içe geçmiş haç biçiminde iki çukur barındırdığını tespit etti.

Bu çukurların çevresinde mavi, yeşil ve sarı pigmentlerin belirli yönlere göre yerleştirildiği görüldü:

Kuzey: mavi azurit

Doğu: yeşil malakit

Güney: sarı okra

Bu renk düzeni, Mezoamerika’nın bilinen en eski yönsel renk sembolizmini temsil ediyor ve daha sonra Maya mitolojisinde evrenin dört yönünü anlatan kozmogramlarda karşımıza çıkıyor.

Deniz kabukları, yeşim taşları ve doğum figürleri

Kazılarda ayrıca deniz kabukları, timsah, kuş ve doğum yapan kadın figürleri şeklinde oyulmuş yeşim ve yeşiltaş adaklar bulundu.

Tüm bu nesneler de yine haç biçiminde dizilmişti.

Bu sembolik yerleşim, yapının yalnızca dini değil, kozmik bir anlam taşıdığını da ortaya koyuyor.

Zorunluluk değil, ortak amaç

Aguada Fénix’in inşasının yalnızca kolektif katılım ve inanç gücüyle gerçekleştiği düşünülüyor. Ekip, yalnızca ana platonun inşasında 10,8 milyon insan-günlük emek harcandığını tahmin ediyor.

Inomata’ya göre bu dev proje, “insan topluluklarının eşitlik içinde bile büyük işler başarabileceğinin” en eski örneklerinden biri.

Araştırma, Science Advances dergisinde yayımlandı.

Devrim niteliğindeki ilaç en ölümcül kanser türlerinden birinde umut vadediyor

Metastatik pankreas kanseri olan 83 hasta üzerinde yapılan ilk denemede, hastaların yüzde 29’unda tümörlerde küçülme, yüzde 90’ında ise yeni tümör gelişiminin durduğu gözlendi.

Ortalama sağkalım süresi 15,6 aya çıktı. Bu süre, hastalığın beklenen yaşam süresinin yaklaşık iki katı.

Bir hastada tümörün tedaviye başladıktan sonra yüzde 64 oranında küçüldüğü bildirildi. Washington Post’a konuşan 69 yaşındaki hasta Debbie Orcutt, “Zaten kaybedecek bir şeyim yoktu. Denemeye karar verdim” dedi.

Trump yönetiminden hızlı onay programı

FDA, Ekim ayında Revolution Medicines’in ilacına “Commissioner’s National Priority Voucher” kapsamında hızlandırılmış değerlendirme hakkı tanıdı. Bu sistem, değerlendirme süresini bir yıldan bir aya kadar indirebiliyor.

Aynı program kapsamında doğurganlık, tip 1 diyabet, işitme kaybı, körlük, bağımlılık ve nadir kan hastalıklarına yönelik bazı ilaçlar da öncelikli inceleme hakkı kazandı.

ABD Sağlık Bakanlığı sözcüsü Andrew Nixon, süreçlerin “bilimsel titizlikten ödün verilmeden” hızlandırılacağını söyledi.

Kanser araştırmalarında dönüm noktası

Daraxonrasib, RAS gen ailesindeki mutasyonları hedef alıyor. Bu genler hücre büyümesini kontrol eden “aç-kapa” anahtarları gibi çalışıyor; ancak mutasyona uğradıklarında hücreler kontrolsüz çoğalabiliyor.

Revolution Medicines’in kurucularından Prof. Kevan Shokat, 2013’te bu genlerin yol açtığı sinyal bozukluklarını durdurabilecek yeni bir mekanizma geliştirdi. Şirket daha sonra bu yöntemi farklı proteinlere uyarladı.

Şirket CEO’su Mark Goldsmith, “Çoğu bilim insanı yöntemin sağlıklı hücreleri de yok edeceğini düşünüyordu, ama hayvan deneylerinde toksik etki görülmedi,” dedi.

Etkileyici ama sınırlı sonuçlar

Daraxonrasib, bazı hastalarda yaşam süresini uzatsa da henüz kesin bir tedavi olarak görülmüyor. 40 hasta üzerinde yapılan bir başka çalışmada katılımcıların yüzde 95’i yan etki, yüzde 35’i ise ciddi yan etki yaşadı.

Dana-Farber Kanser Enstitüsü’nden Dr. Brian Wolpin, “Bu ilaç, pankreas kanseri araştırmalarında bir dönüm noktası olabilir,” diyerek tedavinin tümörleri küçültüp hastaların ağrısını hafiflettiğini belirtti.

En ölümcül kanser türlerinden biri

Pankreas kanseri, ABD’de kanser kaynaklı ölümlerin üçüncü nedeni. Hastaların yalnızca yüzde 13’ü beş yıldan fazla yaşayabiliyor. Metastaz durumunda bu oran yüzde 3’e kadar düşüyor.

Pancreatic Cancer Action Network Başkanı Anna Berkenblit, daraxonrasib’in hızlı onay almasını memnuniyetle karşıladı:

“RAS mutasyonlarını hedef alan bu ilaç, pankreas kanseri tedavisinde gerçek bir sıçrama anlamına geliyor.”

Deneysel tedavilerde umut

55 yaşındaki moleküler biyolog Pranati Perati, 2023’te ilacı almaya başladığında diğer tedavilere yanıt vermemişti. İlacın iki yıl boyunca tümörlerin yayılmasını durdurduğunu ve ona “ekstra yaşam süresi” kazandırdığını anlattı.

FDA’nın hızlandırılmış onay sisteminin, yeni kanser ilaçlarını daha erken erişilebilir kılabileceği düşünülüyor.

Ancak uzmanlar, bu hızın bilimsel doğrulama süreçlerini zayıflatmaması gerektiği konusunda hemfikir.

Yapay zekanın yetenekleri hatalı testler nedeniyle abartılıyor olabilir

Oxford ekibi, dünyanın önde gelen araştırma kurumlarından 30’dan fazla bilim insanıyla birlikte yürüttüğü çalışmada, YZ modellerinin performansını değerlendirmede yaygın olarak kullanılan 445 test ve ölçüm yöntemini (benchmark) inceledi.

Testlerin çoğu ne ölçtüğünü tanımlamıyor

Araştırmaya göre, birçok üst düzey test ne ölçmek istediğini açıkça tanımlamıyor, önceki testlerden veri ve yöntemleri kopyalıyor ve modeller arası karşılaştırmalarda güvenilir istatistiksel yöntemler kullanmıyor.

Çalışmanın başyazarlarından Oxford İnternet Enstitüsü kıdemli araştırmacısı Adam Mahdi, bu testlerin yanıltıcı olabileceğini vurguladı:

“Yapay zekaya belli görevler verdiğimizde, aslında ölçmek istediğimiz kavramdan tamamen farklı şeyleri ölçüyor olabiliriz” dedi.

Bir diğer yazar Andrew Bean de, “Bir modelin ‘doktora düzeyinde zekaya ulaştığı’ iddialarını duyduğunuzda bunu temkinle karşılamak gerekir. Çünkü bu ölçümler her zaman sağlıklı yapılmıyor” ifadelerini kullandı.

‘Matematikte iyi’ görünen model aslında ezber yapıyor olabilir

Araştırmada örnek olarak GSM8K adlı test ele alındı. Bu test, yapay zekaların temel matematik problemlerini çözme kabiliyetini ölçüyor ve genellikle “modelin matematiksel akıl yürütme becerisi yüksek” şeklinde yorumlanıyor.

Ancak Mahdi’ye göre doğru cevabı vermek, gerçek anlamda matematiksel muhakeme yapıldığı anlamına gelmiyor:

“Bir çocuğa iki artı beş kaç eder diye sorduğunuzda yedi cevabını vermesi doğru olabilir, ama bu onun aritmetik muhakemeyi kavradığı anlamına gelmez.”

Bilim insanlarından daha güvenilir test çağrısı

Araştırma, testlerin “yapı geçerliliği” (construct validity) sorununa dikkat çekiyor; yani testlerin gerçekten ölçmek istedikleri olguyu ölçüp ölçmedikleri belirsiz.

Yazarlar, yeni çalışmada testlerin daha güvenilir hale getirilmesi için sekiz öneri ve bir kontrol listesi sundu.

Bu öneriler arasında;

Ölçülen eylemin kapsamının açıkça tanımlanması,

Gerçek becerileri temsil edecek görev setleri hazırlanması,

Sonuçların istatistiksel yöntemlerle karşılaştırılması gibi adımlar yer alıyor.

METR AI araştırma merkezinden Nikola Jurkovic, çalışmayı “YZ testlerinin yorumlanabilirliği için önemli bir başlangıç noktası” olarak değerlendirdi.

Gerçek dünyaya dayalı yeni testler yolda

Son dönemde bazı araştırma grupları, YZ modellerinin ekonomik ve pratik görevlerdeki performansını ölçmek için yeni test dizileri geliştirmeye başladı.

Eylül sonunda OpenAI, yapay zekanın 44 farklı meslek için gerekli görevlerdeki başarısını ölçen bir test serisi yayımladı. Bu testler, örneğin sanal bir satış analisti için Excel faturalarındaki tutarsızlıkları düzeltme veya sanal bir video yapımcısı için 60 saniyelik bir çekim planı hazırlama gibi görevleri kapsıyor.

Benzer şekilde AI Safety Center direktörü Dan Hendrycks ve ekibi, uzaktan çalışmada gerekli becerileri test eden yeni bir ölçüm seti geliştirdi. Hendrycks, “YZ sistemleri bazen testlerde yüksek puan alıyor ama testin asıl amacını gerçekte yerine getiremiyor,” dedi.

‘Bilimsel ölçüm yolculuğunun başındayız’

Mahdi, mevcut testlerin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini belirterek, “Yapay zeka sistemlerinin bilimsel olarak değerlendirilmesinde henüz yolun başındayız” ifadelerini kullandı.

Araştırma, mevcut yapay zeka değerlendirmelerinde “ölçüm güvenilirliği” konusunun göz ardı edilmesinin, sistemlerin gerçek yeteneklerini abartılı biçimde göstermesine yol açtığını ortaya koyuyor.