Dünyadan Haberler - Deren Gümrük Müşavirliği

ABD Temsilciler Meclisi, Epstein dosyalarının açıklanmasına ilişkin oylamayı hızlandırıyor

CNN'in haberine göre, oylama üzerindeki baskı, üyelerin bir aylık tatilin ardından başkent Washington DC'ye dönmesiyle daha da arttı. Demokrat Adelita Grijalva'nın yemin ederek göreve başlaması da tasarının Meclis gündemine gelmesi ve oylanması için gereken son imzayı sağladı.

Cumhuriyetçi üyelerin çoğu, Başkan Donald Trump'a karşı çıkma konusunda temkinli davranırken, Cumhuriyetçi Thomas Massie ve Marjorie Taylor Greene gibi isimlerin öncülüğünde artan baskı ve "pedofilleri koruyor görünme" endişesi nedeniyle belgelerin açıklanmasını desteklemeye yöneliyor.

Cumhuriyetçi Tim Burchett, Meclis liderlerini süreci hızlandırmaya çağırarak, "Tasarıyı artık Meclis gündemine getirin ve halk karar versin. Oyalanmaktan bıktım." dedi.

Johnson ise Grijalva'nın katılımıyla Temsilciler Meclisinde oylama için çoğunluğun sağlanmasının ardından Adalet Bakanlığının Epstein davasına ilişkin tüm dosyaların açıklanmasını zorunlu kılan yasa tasarısını beklenenden önce gelecek hafta oylamaya sunacağını duyurdu.

ABD Temsilciler Meclisi Denetim Komitesinin Demokrat üyeleri, Epstein'in, kız arkadaşı Ghislaine Maxwell ve yazar Michael Wolff'a gönderdiği e-postaları yayımlamıştı.

Söz konusu yazışmalarda, Epstein'in 2011'de Maxwell'e gönderdiği bir e-postada, Trump'ın, kendisinin evinde adı gizlenen mağdurlardan birisiyle "saatlerce vakit geçirdiği" iddiası yer almıştı.

Jeffrey Epstein olayı

En küçüğü 14 olmak üzere 18 yaş altındaki onlarca kız çocuğuna cinsel istismarda bulunmak ve fuhuş ağı oluşturmak suçlamasıyla yargılanan Epstein, tutuklu olduğu New York Manhattan Metropolitan Merkez Hapishanesi'ndeki hücresinde 10 Ağustos 2019'da ölü bulunmuştu.

Açıklanan Epstein dava dosyalarında Prens Andrew, ABD Başkanı Donald Trump, eski ABD Başkanı Bill Clinton, eski İsrail Başbakanı Ehud Barak, eski ABD Başkan Yardımcısı Al Gore, aktör Kevin Spacey, şarkıcı Michael Jackson, illüzyonist David Copperfield, avukat Alan Dershowitz ve eski New Mexico Valisi Bill Richardson gibi ünlü isimler yer almıştı.

ABD Federal Soruşturma Bürosu (FBI) da ABD Adalet Bakanlığı ile incelemesi sonucunda ünlü isimlerden oluşan "müşteri listesi"nin tutulduğuna dair herhangi bir kanıta ulaşılamadığı, aralarında hükümet yetkilileri, ünlüler ve iş insanlarının da bulunduğu kişilerin suçuna ortak olduğu gerekçesiyle örtbas amacıyla öldürüldüğü öne sürülen Epstein'in ise aslında hücresinde intihar ettiği sonucuna varıldığı açıklanmıştı.

ABD'li gazeteci Tucker Carlson da Epstein'in, "İsrail için çalıştığını, başkent Washington'da herkesin aynı şekilde düşündüğünü ancak açıkça söylenemediğini" iddia etmişti.

Wall Street Journal (WSJ) gazetesi ise Epstein'in kız arkadaşı Ghislaine Maxwell'in, Epstein'ın 50'nci doğum günü vesilesiyle tanıdıklarından ona yönelik mektup yazmasını istediğini, bunlardan birinin de Trump'a ait olduğunu öne sürmüştü.

İşgalci İsrail, Lübnan'ın güneyindeki 2 beldeye hava saldırısı düzenledi

İsrail ordusu, 27 Kasım 2024'te yapılan ateşkes anlaşmasına rağmen, Lübnan'a saldırılarını sürdürüyor.

Lübnan resmi haber ajansı NNA'ya göre, İsrail'e ait savaş uçakları gece saatlerinde, Nebatiye vilayetine bağlı Aytarun beldesindeki Hanuk bölgesi ile Sur kentindeki Tayrfalsiyye beldesinin batısını bombaladı.

Lübnan makamlarından söz konusu saldırılara ve can kaybı olup olmadığına ilişkin henüz bir açıklama yapılmadı.

Ateşkes anlaşması 2024'te imzalandı

İsrail, Ekim 2023'te Lübnan'a yönelik saldırı başlatmış, Eylül 2024'te bu saldırı geniş çaplı bir savaşa dönüşmüştü. Savaşta 4 binden fazla kişi hayatını kaybetmiş, yaklaşık 17 bin kişi yaralanmıştı.

Kasım 2024'te Hizbullah ile İsrail arasında sağlanan ateşkes anlaşmasına rağmen İsrail'in ateşkesi 4 bin 500'den fazla kez ihlal ettiği ve bu ihlaller sonucunda yüzlerce sivilin öldüğü ve yaralandığı bildirilmişti.

İsrail, ayrıca son savaşta Lübnan'da ele geçirdiği 5 tepeyi hala işgal altında tutarken, onlarca yıldır elinde bulundurduğu bazı bölgelerdeki varlığını da sürdürüyor.

X platformunda güvenlik anahtarı krizi: Çok sayıda kullanıcı hesaplarına erişemiyor

X, 24 Ekim’de yaptığı açıklamada geçiş süreci kapsamında fiziksel güvenlik anahtarları ve passkey kullanan kullanıcıların, doğrulama yöntemlerini x.com alan adı üzerinden yeniden tanımlamaları gerektiğini duyurdu.

Kimlik doğrulama uygulaması kullananlar bu değişiklikten etkilenmedi.

Platform, uzun süredir twitter.com alan adını tamamen devre dışı bırakmaya hazırlanıyordu. Ancak passkey ve donanım güvenlik anahtarları, tanımlandıkları alan adına dijital olarak bağlı olduğu için twitter.com üzerinden kayıtlı anahtarlar x.com’a aktarılamadı.

Bu nedenle kullanıcıların eski kayıtları kaldırıp yeni alan adına yeniden kaydolmaları gerekiyordu.

X, 10 Kasım’dan itibaren yeniden kayıt yapılmayan hesapların kilitleneceğini duyurmuştu.

Kullanıcılar döngüye giriyor, yeniden kayıt yapamıyor

Son tarihin geçmesinin ardından pek çok kullanıcı, yeniden kayıt yapmaya çalışırken hata mesajları aldığını ve giriş ekranında sürekli dönen bir işlem döngüsüne takıldığını bildirdi. Bazı kullanıcılar ise hesaplarına tamamen erişemediklerini söyledi.

Bu durum, Musk’ın platformu devralmasından bu yana X’in karşılaştığı uzun sorunlar zincirine bir yenisini ekledi. Şirket, satın alma sonrasında büyük çaplı işten çıkarmalar, teknik tutarsızlıklar ve çeşitli tartışmalarla gündeme gelmişti.

X’ten açıklama gelmedi

X, yaşanan sorunla ilgili sorulara yanıt vermezken Elon Musk, kendi hesabından normal paylaşımlarına devam etti. Musk’ın bu değişiklikten etkilenmediği değerlendiriliyor.

Falcı, 46 milyon dolarlık dolandırıcılık iddiasıyla gözaltına alındı

Polise göre anne, fal seanslarına gelen ve finansal sıkıntı yaşadığını söyleyen kişilere “yakında bir milyarderin yardım edeceğini” söyleyerek güven kazanıyordu. Bu yardımı hızlandırmak için ise kurbanlarını kredi çekmeye ikna ettiği, alınan kredi tutarının bir kısmını da kendine aldığı iddia edildi.

Anne, suç örgütü yönetmek ve hileyle maddi çıkar sağlamak dahil 39 suçlamayla mahkemeye çıkarılacak. Kızı ise suç gelirleriyle ilişkili işlem yapmak ve suç örgütüne dahil olmak gibi yedi suçlamayla karşı karşıya. Anneye kefalet verilmezken, kızı kefaletle serbest bırakıldı.

Lüks çantalar, altın külçe ve dondurulan varlıklar

Operasyonda polis; lüks çantalar, finansal belgeler, telefonlar, 40 gramlık altın külçesi ve 6.600 Avustralya doları değerinde kumarhane çipleri ele geçirdi. Ayrıca soruşturma kapsamında 15 milyon dolarlık mal varlığına el konuldu. Bu tutar, geçen yıl başlayan geniş çaplı operasyonla dondurulan 60 milyon dolarlık varlığa ek olarak kayda geçti.

“Kariyerimde gördüğüm en karmaşık mali suç örgütlerinden biri”

New South Wales Mali Suçlar Birimi Komutanı Gordon Arbinja, operasyonun başlangıçta çalıntı kimliklerle alınan “hayalet araç” kredileri üzerine başlatıldığını ancak soruşturmanın büyüyerek ülkenin en kapsamlı mali suç yapılanmalarından birini açığa çıkardığını söyledi.

Polise göre örgüt, büyük bankalardan kişisel, ticari ve konut kredileri alarak milyonlarca dolar dolandırdı. Sydney Morning Herald’ın haberine göre anne-kız, “Penthouse Çetesi” olarak adlandırılan yapıyla bağlantılı ve grubun elebaşının 18 milyon dolarlık bir çatı katında yaşadığı iddia ediliyor. Gazeteye göre örgütün Avustralya bankalarını toplamda 250 milyon dolara kadar zarara uğrattığı düşünülüyor.

Şimdiye kadar 12’den fazla kişi tutuklandı. Polis, avukatlar, muhasebeciler ve emlak geliştiricileri dahil “profesyonel kolaylaştırıcılar”a yönelik yeni gözaltıların gündemde olduğunu açıkladı.

OpenAI, ChatGPT’yi yeni nesil GPT-5.1 modeliyle güncelledi

GPT-5.1 güncellemesi, iki ana kullanım biçimiyle geliyor. “GPT-5.1 Instant”, talimatları daha doğru anlayan, daha hızlı ve daha akıcı bir etkileşim sunan sürüm olarak tanımlanıyor. OpenAI, bu modelin en çok kullanılan seçenek olacağını belirtti.

“GPT-5.1 Thinking” ise daha derin analiz gerektiren sorular için tasarlandı. Şirket, bu sürümün karmaşık problemleri daha doğru çözebildiğini, aynı zamanda basit sorularda da daha anlaşılır cevaplar ürettiğini ifade etti. Thinking modeli, önceki sürümlere göre daha az teknik terim kullanarak daha net yanıtlar verecek şekilde güncellendi.

Daha sıcak bir ton, daha güçlü bir zeka

OpenAI, GPT-5.1 ile ChatGPT’nin hem bilgi üretme kapasitesini hem de etkileşim tonunu güçlendirmeyi hedefledi. Modele eklenen yeni “instruction following” yapısı sayesinde kullanıcılar, sohbet robotunun verdiği yanıtları daha sıkı çerçeveler içinde yönlendirebilecek.

Şirket, GPT-5’in Ağustos ayında piyasaya sürüldüğünü hatırlatarak, GPT-5.1’in bu deneyimi daha da geliştirdiğini, özellikle hız, zekâ ve kullanıcıyla kurulan iletişimde belirgin iyileştirmeler yapıldığını vurguladı.

OpenAI, yeni modelin varsayılan iletişim tonunun “daha sıcak ve daha empatik” olduğunu belirterek, karmaşık işlemleri daha başarılı şekilde gerçekleştiren, aynı zamanda kullanıcıya daha yakın bir sohbet deneyimi sunan bir yapay zeka ortaya koyduklarını söyledi.

Dünya'ya çarpma riski taşıyan yıldızlararası cisimler en çok hangi bölgeyi tehdit ediyor?

Bilim insanları, Güneş Sistemi’ne giren yıldızlararası cisimlerin Dünya için oluşturduğu çarpma riskine ilişkin yeni bir değerlendirme yayımladı. Çalışmaya göre yıldızlararası cisimler, Dünya’nın özellikle ekvatora yakın bölgelerine daha fazla yöneliyor ve bu bölgelerde çarpma olasılığı belirgin şekilde artıyor.

Michigan Eyalet Üniversitesinden Dr. Darryl Seligman liderliğinde hazırlanan araştırma, yıldızlararası kökenli olası çarpan cisimlerin yörüngelerini, hızlarını ve geliş yönlerini modelledi. Çalışma, henüz sayıları bilinmeyen bu cisimlerin dağılımını anlamayı hedefliyor.

Bugüne kadar yalnızca üç yıldızlararası cisim tespit edildi: 2017’de Oumuamua, 2019’da 2I/Borisov ve halen Güneş’e yakın seyreden 3I/ATLAS. Ancak bilim insanlarına göre Güneş Sistemi, 4,6 milyar yıllık tarihinde çok daha fazla yıldızlararası cisme ev sahipliği yaptı ve bazıları Dünya’ya çarpmış olabilir.

En yüksek risk Güneş’in hareket yönünden geliyor

Araştırmaya göre yıldızlararası cisimlerin Dünya’ya en çok iki yönden gelme olasılığı bulunuyor. Bunlardan ilki Güneş’in Samanyolu’ndaki hareket yönü olan “güneş zirvesi”. Bilim insanları bu durumu “Araç hareket ediyorsa en çok yağmur damlası önden çarpar” şeklinde açıklıyor.

İkinci risk bölgesi ise Samanyolu’nun yer aldığı galaktik düzlem. Bu bölgede yıldızların ve gezegen sistemlerinin yoğunluğu yüksek olduğu için yıldızlararası cisimlerin bu düzlemden gelme ihtimali daha fazla.

Yavaş hareket eden cisimler daha tehlikeli

Çalışma, yıldızlararası cisimlerin büyük bölümünün yüksek hızla hareket ettiğini ancak Dünya’ya çarpabilecek grubun beklenmedik şekilde daha yavaş olduğunu ortaya koydu. Güneş’in yerçekimi bu daha yavaş cisimleri daha kolay yakalıyor ve yörüngelerini Dünya ile kesişecek şekilde değiştirebiliyor.

Mevsimler de etki ediyor. Araştırmaya göre hızlı hareket eden yıldızlararası cisimler Dünya’ya en çok ilkbaharda çarpma potansiyeli taşıyor çünkü Dünya bu dönemde güneş zirvesine doğru ilerliyor. Ancak kış aylarında Dünya’nın konumu nedeniyle potansiyel çarpan sayısı daha fazla.

En çok etkilenecek bölge: Ekvator ve kuzey yarımküre

Modellemeye göre yıldızlararası cisimler Dünya’ya en çok ekvatora yakın bölgelerde düşüyor. Bu bölgede çarpma riski diğer enlemlere göre daha yüksek. Ayrıca kuzey yarımkürede de risk bir miktar artıyor. Araştırmacılar bu durumun Dünya’nın dönüş ve yörünge dinamikleriyle ilişkili olduğunu belirtiyor.

Çalışma sayı vermiyor ancak dağılımı anlamayı sağlıyor

Araştırmacılar, yıldızlararası cisimlerin gerçek sayısının bilinmediğini ve bu nedenle çarpma sıklığına dair bir tahminde bulunmadıklarını vurguladı. Çalışma yalnızca hangi yönlerden gelebileceklerini ve Dünya’nın hangi bölgelerinde çarpma olasılığının arttığını inceliyor.

Bilim insanları, inşa süreci devam eden Vera Rubin Gözlemevi ile yıldızlararası cisimlerin daha hassas şekilde izlenebileceğini ve bu çalışmanın, gözlemevinin yapacağı tespitlerde yol gösterici olacağını belirtiyor.

Dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalığı geçen yıl 1,23 milyon can aldı

WHO’nun yıllık raporuna göre tüberküloz kaynaklı ölümler 2023’e kıyasla yüzde 3, vaka sayısı ise yaklaşık yüzde 2 azaldı. Buna rağmen 2024’te dünya genelinde 10,7 milyon kişi tüberküloza yakalandı. Bu kişilerin 5,8 milyonu erkek, 3,7 milyonu kadın ve 1,2 milyonu çocuklardan oluştu.

COVID-19 sonrası ilk kez düşüş eğilimi görüldü

Tüberküloz, en sık akciğerleri etkileyen bakteriyel bir hastalık olarak biliniyor. Öksürük, hapşırık veya tükürük yoluyla havaya karışan bakterilerle bulaşıyor. WHO, COVID-19 salgını sırasında aksayan hizmetler nedeniyle vakaların arttığını ancak uzun aradan sonra ilk kez düşüş yaşandığını belirtti.

WHO Bulaşıcı Hastalıklar Departmanı Direktörü Tereza Kasaeva, “Salgın sonrası elde edilen kazanımlar kırılgan. Siyasi kararlılık, sürdürülebilir finansman ve küresel dayanışma ile bu kadim hastalığa son verebiliriz” dedi.

Mücadelede finansman açığı büyüyor

Tüberkülozun önlenmesi, teşhisi ve tedavisi için geçen yıl yalnızca 5,9 milyar dolar harcandı. Bu miktar, 2027’ye kadar yıllık 22 milyar dolar hedefinin oldukça gerisinde kaldı.

Vaka yükünün üçte ikisi sekiz ülkede

Dünya genelindeki tüberküloz vakalarının üçte ikisi sekiz ülkede görüldü. Bu ülkeler; Hindistan (yüzde 25), Endonezya (yüzde 10), Filipinler (yüzde 6,8), Çin (yüzde 6,5), Pakistan (yüzde 6,3), Nijerya (yüzde 4,8), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (yüzde 3,9) ve Bangladeş (yüzde 3,6) olarak sıralandı.

Hastalığı artıran başlıca risk faktörlerinin yetersiz beslenme, HIV enfeksiyonu, diyabet, sigara kullanımı ve alkol bağımlılığı olduğu bildirildi. Tüberküloz, HIV hastalarında en fazla ölüme yol açan enfeksiyon olarak öne çıkıyor. Geçen yıl HIV’le yaşayan 150 bin kişi tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetti.

Tedavi erişiminde rekor seviyeye ulaşıldı

WHO, 2024’te 8,3 milyon kişinin tüberküloz teşhisi alarak tedaviye eriştiğini ve bunun bugüne kadar kaydedilen en yüksek sayı olduğunu belirtti. Tedavi başarı oranı yüzde 68’den yüzde 71’e yükseldi. Örgüt, 2000’den bu yana zamanında tedavi sayesinde 83 milyon kişinin hayatının kurtulduğunu tahmin ediyor.

Aşı ve yapay zeka destekli tanı çalışmaları hızlandı

Dünya genelinde 63 yeni tanı testinin geliştirme aşamasında olduğu, 29 ilacın klinik deneylerde yer aldığı bildirildi. İnsanlar üzerinde test edilen 18 tüberküloz aşı adayı bulunuyor; bunlardan altısı Faz 3 aşamasında.

Mevcut BCG aşısı bir asırdan uzun süredir çocuklara uygulanıyor ancak erişkinler için yeni bir aşı bulunmuyor.

AIDS, Tüberküloz ve Sıtmayla Mücadele Küresel Fonu Direktörü Peter Sands, “Daha kısa ve etkili tedaviler, gelişmiş önleme stratejileri ve yapay zeka destekli hızlı teşhis yöntemleri özellikle kaynakları sınırlı bölgelerde mücadeleyi dönüştürüyor” dedi.

ABD'de federal hükümetin en uzun süreli kapanması sona erdi

ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray'da düzenlediği törende, ABD'de federal hükümete ocak ayı sonuna kadar finansman sağlanmasını öngören bütçe tasarısına imza attı.

Böylelikle ülke tarihinin en uzun süreli kapanması 43. gününde sona erdi.

Trump, yaptığı açıklamada, ABD tarihinin en uzun süreli hükümet kapanmasından Demokratları sorumlu tutarken, "Bugün ülkemiz için harika bir gün, artık yeniden işe koyulabiliriz." yorumunu yaptı.

Geçici bütçenin, hükümeti tüm mali yıl için finanse etmediğini, dolayısıyla Demokratların birkaç ay sonra yeniden hükümetin kapanmasına yol açabileceklerini savunan Trump, Kongre'de "filibuster" olarak bilinen ve herhangi bir oylamanın yapılmasını engellemeye yönelik süresiz konuşma hakkının sona erdirilmesi gerektiğini belirtti.

Eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde çıkarılan ve düşük gelirli herkese sağlık sigortası imkanı sağlayan "Obamacare" sisteminin sadece sigorta şirketlerine yaradığını ve vatandaşların lehine çalışmadığını savunan Trump, bu sistemde sigorta şirketlerine aktarılan milyarlarca dolar paranın doğrudan vatandaşlara verilmesini önerdi.

Konuşmasının ardından geçici bütçeyi imzalayan Trump, böylece ülke tarihinin en uzun süreli hükümet kapanmasına son verdi.

Demokratların geri adımı hükümetin açılmasına yönelik sürecin önünü açmıştı

ABD'de Kongre'nin yeni mali yıl başlamadan önce federal hükümeti finanse edecek geçici bütçe tasarısını onaylayamaması nedeniyle hükümet 1 Ekim'de kapanmıştı.

Harcama yetkisini kaybeden federal kurumlar faaliyetlerine ara verirken, taraflar arasındaki görüş ayrılığı ülke tarihinde en uzun süreli kapanmaya yol açmıştı.

Demokrat ve Cumhuriyetçi senatörler, kapanmanın 40. gününe girdiği pazar günü, hükümetin açılmasına yönelik geçici bütçe konusunda uzlaşmaya varmıştı.

Demokrat senatörlerin, sağlık hizmetleri sübvansiyonlarının uzatılmasının garanti edilmesi şartından geri adım atması, hükümetin açılmasına yönelik sürecin önünü açmıştı.

Kapanmanın 41. gününde yapılan Senato oylamasında, tasarı 40'a karşı 60 oyla kabul edilmişti. Tasarıya 1 Cumhuriyetçi senatör karşı çıkarken, Demokrat veya bağımsız senatörlerden ise 8 "evet" oyu gelmişti.

ABD'de federal kurumların çoğuna 30 Ocak'a kadar bazı federal kurumlara ise mali yıl boyunca finansman sağlanmasını öngören bütçe tasarısı, Temsilciler Meclisi'nde yapılan oylamada ise 209'a karşı 222 oyla kabul edilmişti.

ABD’de bir devrin sonu: 238 yıllık “penny” basımı resmen durduruldu

ABD Darphanesi, son yasal tedavüldeki penny’nin Philadelphia tesisinde basıldığını duyurdu. Böylece Trump yönetiminin altı ay önce aldığı karar resmen uygulanmaya başladı.

Hazine Bakanı Scott Bessent ve ABD Haznedarı Brandon Beach, tarihi son penny’nin basımına tanıklık etti. Darphane, bundan sonra basılacak yeni penny’lerin yalnızca koleksiyon amaçlı olacağını ve sınırlı sayıda üretileceğini açıkladı.

Haznedar Beach, “Bugün penny’ye veda ediyoruz ancak açık söyleyeyim; hala yasal para. Mağazalarda ve perakende noktalarda kullanabilirsiniz” dedi. Son üretilen iki penny’nin ise açık artırmayla satılacağı belirtildi.

Maliyeti değerinin dört katı

ABD Bankacılar Birliği’ne göre hâlâ dolaşımda yaklaşık 250 milyar penny bulunuyor. Ancak Başkan Donald Trump, şubat ayında yaptığı açıklamada penny üretiminin mali açıdan anlamsız hale geldiğini söylemişti.

Trump, “Bir penny üretmek bize 2 sentten fazla maliyet çıkarıyor. Bu büyük bir israf” ifadelerini kullanmış ve darphaneye üretimi durdurma talimatı vermişti.

1787’den 2025’e uzanan uzun tarih

Resmi adıyla “cent”, ilk olarak 1787’de Benjamin Franklin’in tasarladığı güneş saati figürüyle basıldı. 1793’te Darphane üretimi devraldı. O dönemki penny bakırdan üretilmişti ve “Flowing Hair” tasarımıyla tanındı.

1850’li yıllarda tasarım birkaç kez değişti; önce kartal ve çelenk figürleri kullanıldı, ardından 1859’da “Indian Head” modeli basıldı. 1909’da ise Başkan Abraham Lincoln’ün profili tasarıma eklendi ve günümüze kadar bu biçimde kaldı.

Yıllık 56 milyon dolar tasarruf

ABD Darphanesi, penny üretiminin durdurulmasıyla vergi mükelleflerinin yılda yaklaşık 56 milyon dolar tasarruf edeceğini açıkladı. Penny, dolaşımda kaldığı sürece yasal para sayılmaya devam edecek.

Ancak ekonomik değeri neredeyse yok. 1896’da ortaya çıkan “penny candy” bile artık bir penny ile alınamıyor. Buna karşın kültürel değeri sürüyor. ABD’de hâlâ “penny sıkmak”, “cennetten düşen pennies” ve “penny wise, pound foolish” gibi deyimler günlük dilde yerini koruyor.

Kuzey Yarımküre'de yeni bir virüs yayılmaya başladı: H3N2

Dünya Sağlık Örgütü Solunum Yolu Tehditleri Birimi Başkanı Dr. Wenqing Zhang, yeni türün “çok hızlı yayıldığını ve bazı ülkelerde baskın hale geldiğini” belirtti.

Uzmanlara göre yeni H3N2, yaz aylarında yedi yeni mutasyon kazanarak bu yılki grip aşısında yer alan suştan belirgin şekilde farklılaştı.

Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi Başkanı James Mackey, grip vakalarının geçen yıla göre üç katına çıktığını belirterek ülkenin “zorlu bir kışa girdiğini” söyledi.

Kanada’da da benzer bir artış yaşanıyor. Japonya ise olağan dışı erken ve “benzeri görülmemiş” bir grip sezonuyla karşı karşıya. Tokyo’da grip vakaları geçen yılın aynı dönemine göre altı kat yükseldi; ülke genelinde 2.300’den fazla okul ve kreş kısmen kapatıldı.

Virolog Angela Rasmussen, “Bunlar iyi işaretler değil” değerlendirmesinde bulundu.

İnfluenza A grubunda yer alıyor

H3N2, influenza A grubunda yer alıyor. Ülke genelinde grip A testlerinin pozitif çıktığına dair çok sayıda bildirim olsa da ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), hükümetin kapanması nedeniyle 26 Eylül’den bu yana detaylı ulusal grip verisi yayımlamıyor.

Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nden Prof. Dr. William Schaffner, CDC’deki büyük ölçekli işten çıkarmalar nedeniyle veri toplama ve analiz sürecinin daha da aksayabileceğini söyledi. Schaffner, eyalet ve üniversite laboratuvarlarının devreye gireceğini ancak ulusal izlemenin önceki yıllardaki kadar hızlı ve kapsamlı yapılamayacağını ifade etti.

Grip aşısı bu türe karşı etkili mi?

Küresel sağlık otoriteleri, her yıl şubat ayında sonbaharda uygulanacak grip aşılarının içeriğini belirliyor. Bu yılki aşı, iki influenza A ve bir influenza B türüne karşı koruma sağlıyor.

Aşı enfeksiyonu tamamen engellemese de hastaneye yatış riskini azaltıyor. Birleşik Krallık’ta yayımlanan ön bulgular, bu yılki aşının yetişkinlerde hastaneye yatışı yüzde 40’a kadar önleyebildiğini gösteriyor.

Prof. Schaffner, “Aşı tam eşleşmese bile onlarca yıllık veriler, hastaneye yatışları ve yoğun bakım ihtiyacını belirgin şekilde azalttığını gösteriyor” dedi.

Boeing, 737 MAX kazası kurbanının ailesine 28 milyon dolardan fazla tazminat ödemeye mahkum edildi

Taraflar arasında çarşamba sabahı yapılan anlaşmaya göre Garg’ın ailesi, faizle birlikte toplam 35,85 milyon dolar alacak. Boeing karara itiraz etmeyecek.

Şirketten yapılan açıklamada, iki kazada hayatını kaybedenlerin ailelerine “derin üzüntü duyulduğu” belirtildi. Açıklamada, “Bu taleplerin büyük kısmı uzlaşmayla sonuçlandı. Ancak ailelerin mahkemede tazminat davası açma hakkı vardır ve bu hakka saygı duyuyoruz” denildi.

Aile avukatları Shanin Specter ve Elizabeth Crawford ise kararın “Boeing’in hatalı uygulamalarının kamuoyu önünde hesap vermesini sağladığını” ifade etti.

Uçak kalkıştan birkaç dakika sonra düşmüştü

32 yaşındaki Shikha Garg, Addis Ababa’dan Nairobi’ye giden Etiyopya Havayolları’na ait ET302 sefer sayılı uçakta bulunuyordu. Uçak, kalkıştan kısa süre sonra düşmüş ve uçaktaki herkes hayatını kaybetmişti.

Dava dilekçesinde, 737 MAX modelinin kusurlu tasarlandığı ve Boeing’in uçakta bulunan riskler konusunda yolcuları ve kamuoyunu uyarmadığı iddia edildi.

Etiyopya’daki kaza, beş ay önce Endonezya’da Lion Air’e ait JT610 sefer sayılı 737 MAX uçağının düşmesinin ardından yaşanmıştı. Her iki kazada da otomatik uçuş kontrol sisteminin etkili olduğu tespit edilmişti.

Boeing davaların büyük bölümünü uzlaşmayla sonuçlandırdı

ABD’li üretici, iki kazayla ilgili açılan davaların yüzde 90’ından fazlasını uzlaşmayla kapattı. Şirket, bu süreçte milyarlarca dolar tazminat ödedi. Boeing, 5 Kasım’da Etiyopya kazasında hayatını kaybeden üç yolcunun ailesiyle de anlaşmaya vardı ancak bu uzlaşmaların detayları açıklanmadı.

Soykırımcı İsrail'in ölüm fermanı: Hasta Filistinlileri Gazze’ye geri gönderme planı

16 yaşındaki Yamen Al-Najjar, iki yıldır annesiyle birlikte Doğu Kudüs’te 6 metrekarelik bir hastane odasında yaşıyor.

Gazze’deki evrak işlemleri tamamlanamadığı için üçüncü bir ülkeye sevki yapılamayan Yamen, nadir görülen kanama bozukluğu nedeniyle sürekli ağrı ve halsizlik yaşıyor.

Annesi Haifa Al-Najjar, İsrail makamlarının tüm Gazze’li hastaları geri göndereceğini duyurmasının ardından “Bu, oğlum için bir ölüm fermanı” dedi.

En az 89 hasta ve refakatçi geri gönderilmek isteniyor

Makassed ve Augusta Victoria hastanelerindeki doktorlar, en az 89 hasta ve refakatçinin Gazze’ye gönderileceğini doğruladı.

Hastaneler, bazı hastaların dönmeyi kabul ettiğini ancak büyük çoğunluğun ağır sağlık durumu nedeniyle buna karşı çıktığını belirtiyor.

Dünya Sağlık Örgütü, geçen ay Gazze’deki hastanelerin yüzde 94’ünün hasar gördüğünü ya da yıkıldığını açıkladı.

En genç hastalar, Kudüs’te tedavi için getirilen hamile kadınların yeni doğan bebekleri; en yaşlıları ise 85 yaşındaki bir hasta. Birçoğu savaş başlamadan önce Kudüs’e sevk edilmişti.

WHO yetkilisi Salwa Massad, İsrail ordusunun bölgedeki sivil idaresi COGAT’ın hastaların nakli için örgütten lojistik destek talep ettiğini söyledi.

“Bu karar insan haklarına, tıbbi etik kurallarına ve hukuka aykırı”

İsrail merkezli İnsan Hakları İçin Hekimler (PHRI), hastaların Gazze’ye geri gönderilmesini “ahlaki, tıbbi ve hukuki açıdan kabul edilemez” olarak değerlendirdi. PHRI, uluslararası hukuka göre İsrail’in tedavi altındaki hastaların bakımını sürdürmekle yükümlü olduğunu vurguladı.

PHRI’den Aseel Aburass, “Gazze’deki sağlık sistemini büyük ölçüde yok eden İsrail’dir. Bu nedenle bu hastaların hayatlarından geri çekilme hakkı yoktur” dedi.

Bölge milletvekili Ahmed Tibi de benzer bir açıklama yaparak, “Hastaları bu koşullarda geri göndermek ölüm tehdididir. Hava saldırısı ile değil, tedavi eksikliği ile ölürler” değerlendirmesinde bulundu.

“Geri gönderilirsem iki gün yaşayamam”

Han Yunus’tan gelen Nafez Al Qahwaji, üç kez haftalık diyaliz gerektiren böbrek yetmezliği nedeniyle Kudüs’te tedavi görüyor. “Bizi göndermek istiyorlar ama Gazze’de hastalar insanlık dışı koşullarda. Oraya gidersem iki gün yaşayamam” dedi.

Cebaliya’dan Nael Ezzeddine ise dönmeyi kabul ettiğini söyledi. Kalp rahatsızlığı nedeniyle 25 aydır hastanede olan Ezzeddine, ailesinin Deir el-Belah’taki çadır kentte yaşadığını belirtti. “Ailemi özledim. Onlarla olmak istiyorum. Burada kalmamın bir anlamı yok” ifadelerini kullandı.

Daha önce de geri gönderme girişimi olmuştu

Mart 2024’te İsrail makamlarının Kudüs’teki hastanelerden 22 Filistinliyi Gazze’ye göndermeye hazırlandığı ortaya çıkmış; aralarında yeni doğan bebeklerin ve kanser hastalarının bulunduğu bu grup için İsrail Yüksek Mahkemesi geçici durdurma kararı vermişti.

Çocuklarda yüksek tansiyon vakaları 20 yılda neredeyse iki kat arttı

Zhejiang Üniversitesi Tıp Fakültesinden Dr. Peige Song’un da aralarında bulunduğu araştırma ekibi, bulgularını The Lancet Child and Adolescent Health dergisinde yayımladı.

Çalışmaya göre 2000 yılında erkek çocuklarda yüzde 3,4, kız çocuklarda yüzde 3 olan yüksek tansiyon oranı, 2020’de sırasıyla yüzde 6,5 ve yüzde 5,8’e yükseldi.

“Modifiye edilebilir bir risk”

Harvard Tıp Fakültesinden Dr. Mingyu Zhang, yüksek tansiyonun çocukluk döneminde ortaya çıkmasının ilerleyen yıllarda kalp hastalığı için önemli bir risk faktörü oluşturduğunu belirtti.

Dr. Song ise sağlıklı beslenme ve kilo kontrolüyle erken müdahalenin mümkün olduğuna dikkat çekerek “Bu, değiştirilebilir bir risk” değerlendirmesinde bulundu.

Obezite, beslenme ve hareketsizlik başlıca nedenlerden

Uzmanlara göre çocukluk çağı obezitesi, insülin direnci, inflamasyon ve damar fonksiyonundaki bozulmalar nedeniyle yüksek tansiyonda önemli bir rol oynuyor.
Yüksek sodyum alımı, işlenmiş gıdalar, yetersiz uyku, stres ve genetik yatkınlık da risk faktörleri arasında gösteriliyor.

Araştırmaya göre çocuklar geçmiş kuşaklara kıyasla daha az hareket ediyor ve ekran karşısında daha fazla zaman geçiriyor. Çevresel kirleticilerin de tansiyon üzerinde etkili olabileceği belirtiliyor.

Daha önce Dr. Zhang’ın yürüttüğü bir çalışma, hamilelik döneminde PFAS adlı kimyasallara maruz kalmanın çocuklarda yüksek tansiyon riskini artırabileceğini ortaya koymuştu. PFAS, çevrede uzun süre bozulmadan kalan ve “sonsuz kimyasallar” olarak adlandırılan maddeler arasında yer alıyor.

Aileler tek ölçüme güvenmemeli

Araştırma ekibi, 21 ülkeden derlenen 96 çalışmayı analiz etti.

Bu kapsamlı veri, yalnızca doktor muayenesindeki ölçümlere değil, evde yapılan tansiyon takiplerine de dayanıyor.

Bulgulara göre “maskelenmiş hipertansiyon” çocuklarda en yaygın yüksek tansiyon türü. Yani çocukların tansiyonu muayenehanede normal görünse bile evde yapılan ölçümlerde yüksek çıkabiliyor.

Uzmanlar, tek bir ölçümün yeterli olmayabileceğini, daha kapsamlı ve sürdürülebilir takip yöntemlerine ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.

Çocuklarda sağlıklı alışkanlıklar öne çıkıyor

Beslenme uzmanları, çocuklarda yüksek tansiyon riskini azaltmak için baskı, yasaklama ve suçlama yerine sağlıklı davranışların keyifli biçimde teşvik edilmesini öneriyor.

Ailelerin birlikte yemek yemeye özen göstermesi, yiyecekleri “iyi” ya da “kötü” şeklinde kategorize etmemesi ve çocuklarla dengeli bir beslenme alışkanlığı geliştirmesi tavsiye ediliyor.

Bilgisayar teknolojisi yeni bir döneme giriyor: Yapay zeka değil, kuantum

IBM, çarşamba günü deneysel Loon işlemcisi ile Nighthawk kuantum çipini tanıttı. Şirket, yeni mimarinin önceki nesillere kıyasla çok daha karmaşık hesaplamaları çözebildiğini belirtiyor. Google, Microsoft ve diğer teknoloji devleri de son iki yılda benzer duyurular yaptı.

McKinsey & Company, kuantum bilgi işlemin 2035’e kadar küresel ekonomiye 1,3 trilyon dolar ek değer sağlayabileceğini öngörüyor. Uzmanlar, teknolojinin kriptografi, finans, bilim, malzeme araştırmaları ve ulaştırma gibi birçok alanda devrim niteliğinde sonuçlar doğurabileceğini ifade ediyor.

Kuantum bilgisayarlar klasik bilgisayarlardan tamamen farklı çalışıyor

Kuantum bilgisayarlar bilgiyi “bit” yerine “kübit” ile işliyor. Kübitler, aynı anda hem 0 hem 1 gibi davranabilen ara durumlarda bulunduğu için hesaplamaları çok daha geniş bir ölçeğe taşıyabiliyor. Bu özellik, laboratuvarda yapılan kimyasal ve biyolojik deneylerin büyük bölümünün dijital olarak simüle edilmesini mümkün hale getiriyor.

BMW ve Airbus gibi şirketler, yakıt hücreleri ve yeni nesil malzemeler için kuantum teknolojisini kullanmaya yönelik projelere başladı. Biyoteknoloji şirketleri ise daha büyük molekülleri karşılaştırabilme gücü sayesinde ilaç keşfinde çığır açabilecek potansiyel görüyor.

Siber güvenlik için yeni bir dönem

Kuantum bilgisayarların mevcut şifreleme sistemlerini çözme ihtimali nedeniyle ülkeler ve kurumlar siber güvenlik stratejilerini yeniden değerlendiriyor. Uzmanlar, bu alandaki yarışın sadece bilimsel değil, ulusal güvenlik açısından da kritik olduğuna dikkat çekiyor.

En büyük engel: Kübitlerin hassas yapısı

Kübitler ışığa, sıcaklığa ve en küçük titreşime karşı bile aşırı hassas. IBM’in yeni Loon işlemcisi, hata toleranslı bir kuantum bilgisayara giden yolda temel bileşenlerin çalıştığını gösteriyor. Yeni Nighthawk çipi ise daha karmaşık işlem adımlarını (geçitleri) yerine getirebiliyor.

Google ve Microsoft da hata oranlarını azaltan özel kuantum çiplerini tanıtmış durumda.

Tam kapasite için zamana ihtiyaç var

MIT’den Prof. Anand Natarajan, tamamen işlevsel bir kuantum bilgisayara ulaşmanın 10 ila 20 yıl sürebileceğini belirtiyor. McKinsey’e göre teknoloji liderlerinin yüzde 72’si, hata toleranslı ilk kuantum bilgisayarın 2035’e kadar ortaya çıkacağını düşünüyor. IBM ise bu hedefe on yıl içinde ulaşmayı planlıyor.

Uzmanlara göre tam kapasiteye ulaşıldığında kuantum bilgisayarlar; sağlık, finans, malzeme bilimi ve iklim araştırmaları gibi kritik alanlarda yeni bir çağ başlatacak.

Dünya, 2,6 derecelik felaket senaryosuna doğru ilerliyor

İklim Eylem İzleyicisi’nin (Climate Action Tracker) güncel analizine göre, Cop30 zirvesi öncesi ülkelerin sunduğu yeni ulusal katkı beyanları, üst üste dördüncü yılda da tehlikeli ısınmayı engellemek için yeterli ilerleme sağlamadı. Buna göre dünya, sanayi öncesi döneme kıyasla 2,6 derecelik artışla geçen yılki seviyede kalmış durumda.

Paris Anlaşması’nın eşiği aşılmış görünüyor

Bu öngörü, tüm ülkelerin üzerinde uzlaştığı Paris İklim Anlaşması’nda yer alan sınırların açık şekilde ihlali anlamına geliyor. Bilim insanlarına göre bu seviyedeki bir ısınma, aşırı hava olaylarının, kuraklıkların ve tarımda büyük kayıpların yaşandığı “felaket çağına” kapı aralayacak.

Ayrı bir çalışmada ise fosil yakıt emisyonlarının bu yıl yaklaşık yüzde 1 artarak tarihin en yüksek seviyesine çıkmasının beklendiği bildirildi. Son on yılda emisyonlar yıllık ortalama yüzde 0,8 artarken, bundan önceki on yılda bu oran yüzde 2 idi. Yenilenebilir enerjinin hızlı küresel yayılımı, enerji talebindeki artışı karşılamaya yaklaşsa da henüz tam olarak aşabilmiş değil.

“2,6 derece, küresel felaket anlamına geliyor”

Climate Analytics CEO’su Bill Hare, 2,6 derecelik ısınmanın Büyük Okyanus akıntılarının çöküşü, mercan kayalıklarının yok olması, buz tabakalarının geri dönüşsüz şekilde erimesi ve Amazon yağmur ormanlarının savana dönüşmesi gibi kritik eşiklerin tetiklenebileceğini söyledi. Hare, bu senaryonun Avrupa ve Asya’da tarımın sona ermesine, kıtalarda ölümcül sıcaklık ve nem artışına yol açabileceğini vurguladı.

Dünya, sanayi devriminden bu yana yaklaşık 1,3 derece ısındı. Bu artış bile fırtına, sel, yangın ve kuraklık gibi afetlerde belirgin yükselişlere neden olmuş durumda.

Yeni ulusal katkı beyanları yetersiz kaldı

Paris Anlaşması kapsamında ülkelerin emisyon azaltım hedeflerini düzenli olarak güncellemesi gerekiyor. Ancak Belém’de düzenlenen Cop30 görüşmeleri öncesinde yalnızca yaklaşık 100 ülke yeni beyanlarını sundu. Açıklanan hedefler ise küresel ısınmayı frenlemek için gerekli düşüşü sağlamıyor.

Ülkelerin hem net sıfır taahhütlerinin hem de ulusal katkı planlarının hesaba katıldığı senaryoda bile tablo kötüleşmiş görünüyor. Climate Action Tracker, ABD’nin Paris Anlaşması’ndan çekilmesinin de etkisiyle küresel ısınma beklentisini 2,1 dereceden 2,2 dereceye yükseltti.

ABD Başkanı Donald Trump iklim krizini “uydurma” olarak niteliyor ve ülkesinde iklim politikalarını geri çekerken petrol ve gaz üretimini genişletmek için de çağrı yapıyor. Bu yıl ABD, bir Cop zirvesine ilk kez resmi bir heyet göndermedi.

Yenilenebilir enerji büyüyor ancak yeterli hızda değil

Uzmanlar, Paris Anlaşması öncesinde 2100 yılı için öngörülen 3,6 derecelik ısınmanın bugün 2,6 dereceye düşmesinin, yenilenebilir enerji yatırımlarındaki hızlı artış ve kömür kullanımındaki gerileme sayesinde olduğunu belirtiyor. Ancak küresel karbon bütçesini korumak için emisyonların hızla azalması gerekiyor.

Küresel Karbon Projesi’nin (GCP) değerlendirmesi, emisyonların 2025 yılında da yüzde 1 civarında artacağını gösteriyor. Rapor, tropikal ormanların bazı bölgelerde artık karbon yutağı olmaktan çıkıp atmosfere karbon salmaya başladığını ortaya koyuyor.

Küresel uzlaşma çağrısı

G77 ülkeleri ile Çin, Cop30’da fosil yakıtlardan “adil geçiş” sürecine destek veren bir mekanizmanın oluşturulmasını talep ediyor. Ancak bazı gelişmiş ülkeler bu süreci desteklemiyor. Brezilya’nın ormansızlaşmaya karşı kurduğu fona ise birçok ülke henüz katkı sağlamadı.

ABD’nin eski başkan yardımcısı Al Gore, toplantıda yaptığı konuşmada iklim krizinin geldiği noktayı “akıl dışı” olarak nitelendirdi. Gore, “Gökyüzünü açık bir kanalizasyon gibi kullanmaya devam edersek, bazı etkileri uyumla bile yönetemeyiz.” dedi.

“Eğriler bükülebilir, politika işe yarıyor”

Doğu Anglia Üniversitesi’nden Prof. Corinne Le Quéré, yenilenebilir enerji yatırımlarının emisyonlardaki artışı önemli ölçüde yavaşlattığını belirterek “İklim politikalarının işe yaradığını görüyoruz. Bu eğriler küresel ölçekte bükülebilir.” ifadelerini kullandı. Le Quéré, ekonomisi büyürken emisyonları düşen ülke sayısının arttığını, Avustralya, Ürdün ve Güney Kore’nin de bu gruba katıldığını kaydetti.

Rapor, atmosferdeki CO2 seviyesinin 2025’te 425 ppm’e ulaşacağını öngörüyor. Bu değer, sanayi öncesi dönemin 280 ppm seviyesinin çok üzerinde. Bilim insanlarına göre düşen doğal karbon yutakları olmasaydı bu seviye 8 ppm daha düşük olabilirdi.

Uzmanlar, Cop30’da ülkelerin yenilenebilir enerji yatırımlarını hızlandırması ve fosil yakıt üretiminin aşamalı olarak sonlandırılması için yol haritası oluşturulması gerektiğini vurguluyor.