Dünyadan Haberler

Soykırımın yükü Gazzeli kadınların omzunda

Gazze’de iki yıla yaklaşan soykırım, dünyaya çoğunlukla yıkılmış binalar, toplu mezarlar ve açlık kuyrukları üzerinden anlatıldı. Oysa bu büyük yıkımın bir de daha sessiz ama çok daha derin bir yüzü var. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin (UN Women) son verilerine göre, Ekim 2023’ten bu yana Gazze’de 28 binden fazla kadın ve kız çocuğu şehit edildi. Bu, ortalama her saat başı bir kadın ve bir kız çocuğunun saldırılarda hayatını kaybetmesi anlamına geliyor.

BM mekanizmaları, bu tabloyu “kadınlar üzerinde orantısız bir yıkım” ve “sistematik bir imha riski” olarak tanımlıyor.

Öte yandan vahşi İsrail soykırımı sadece can alan bombalarla değil, suyu, elektriği, gıdayı ve işi ortadan kaldıran kuşatma politikalarıyla da ilerledi. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) hesaplamalarına göre, Filistin’de yoksulluk oranı 2024’te yüzde 74’ü aştı. 4 milyondan fazla insan yoksulluk sınırının altında yaşıyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization – ILO), savaşın ilk yılında Filistin genelinde yaklaşık yarım milyon işin kaybedildiğini, bunun çok büyük bir kısmının Gazze kaynaklı olduğunu bildiriyor.

Bu çöküşün ortasında hayat, çoğu zaman resmi kayıtların görmediği, istatistik tablolarına yansımayan bir yerde yeniden kuruluyor. Sokaklar tanklara ve insansız hava araçlarına terk edilirken, Gazze’nin dar odalarında fırınlar yanıyor, dikiş makineleri çalışıyor, plastik poşetlere doldurulan gıda paketleri diziliyor. Bu yeni dünyanın merkezinde ise çoğunlukla kadınlar var.

Barbar İsrail soykırımının en büyük mağduru kadınlar, çocukları için büyük bir mücadelenin içerisinde. Fotoğraf: AA

Soykırım ortasında ayakta duran Gazzeli kadınlar

Gazze’de savaş öncesi dönemde de kadınlar, özellikle ev içi küçük işletmeler ve kayıt dışı işler üzerinden ekonomiye yüksek oranda katılıyordu. Çeşitli araştırmalar, kadınların tekstil, gıda işleme, el sanatları ve paketleme gibi alanlarda ev tabanlı üretimin ana taşıyıcısı olduğunu, bu sektörlerin hem aile gelirine katkı sağladığını hem de toplumsal cinsiyet temelli gelir uçurumunu kısmen daralttığını ortaya koyuyordu.

Barbar İsrail saldırılarıyla birlikte bu kırılgan yapı tamamen çöktü. Fabrikalar, atölyeler, dükkanlar ya bombalandı ya da kuşatma altında çalışamaz hale geldi. Uluslararası raporlar, Gazze’de özel sektör istihdamının neredeyse tamamen durduğunu, ücretli işlerin yerini hayatta kalmaya dönük “geçim faaliyetlerinin” aldığını kaydediyor.

Böyle bir tabloda, gelir getiren her küçük fırsat, özellikle de evden yapılabilen işler, aileler için can simidi haline geldi.

Bir yandan bombardımanlar sürerken, diğer yandan kadınlar çadırlarda ya da yıkık binaların alt katlarında kendi mikro işletmelerini kurdu. Basit fırınlarda ekmek ve tandır pidesi pişirip komşulara satanlar, dikiş makinesini enkazdan kurtarıp başörtüsü, çocuk kıyafeti, yorgan dikenler, tedarik edilebilen un, bakliyat ve konserve ile küçük gıda paketleri hazırlayanlar… Bir kısmı da sağlıkçıların yönettiği gönüllü ağların parçası olarak gazlı bez, bez maske, basit bandaj gibi tıbbi malzemelerin hazırlanmasına katkı veriyor.

Gazzeli kadınlar sağlık alanın da İsrial soykırımına karşı mücadele veriyor. Fotoğraf: AA

Bu üretim, resmi istatistiklerde görünmüyor. Bankalarda hesabı, devletten ruhsatı, belediyeden kaydı yok. Ancak BM Kadım Birimi ve diğer BM birimlerinin sahadaki gözlemlerine göre, Gazze’de bugün ayakta kalan hanelerin önemli bir kısmı, tam da bu görünmez ev içi üretim halkaları sayesinde hayatta kalıyor.

Savaş öncesi dönemde home-office (Evden çalışma) çalışan bir terzi, bugün çadır kampında bütün bir bloğun elbise tamirini üstlenebiliyor. Ailesiyle birlikte göç etmek zorunda kalan bir kadın, artık sadece kendi çocuklarına değil, etrafındaki onlarca çocuğa da ekmek yaparak yaşamını sürdürüyor.

Toplu mutfakların, geleneksel “tekiye” aşevlerinin ve uluslararası yardımla desteklenen fırınların büyük bölümünde de, kazanların başında yine kadınlar var. Bu merkezler, hem açlıkla mücadelede son savunma hattı, hem de kadın emeğinin kolektif örgütlendiği yeni alanlar olarak öne çıkıyor.

Direnen Gazzeli kadınlar...

BM Kadın Birimi'nin yürüttüğü çalışmalar, Gazze’de krizin en ağır sonuçlarını kadınların yaşadığını ortaya koydu. Ekim 2023’ten kısa bir süre sonra yapılan ilk değerlendirme, yaklaşık yarım milyon kadın ve kız çocuğunun yerinden edildiğini ve bunların önemli bir kısmının kadın başkanlığında haneler olduğunu gösterdi.

Aynı programın verileri, bugün bir milyondan fazla kadın ve kız çocuğunun neredeyse hiç gıdaya, temiz suya, hijyen ürünlerine ve güvenli tuvaletlere erişemediğini, “felaket düzeyinde açlıkla” yüz yüze olduğunu belirtiyor.

Bu tablo, ev içi üretim ağlarının üzerine kurulduğu zemini de açıklıyor. Kadınlar, bir yandan aile için yiyecek bulmaya, su taşımaya, çocuk ve yaşlı bakımı için saatler harcamaya, çadırların içini temiz tutmaya, güvenlik tehditlerini yönetmeye çalışırken, diğer yandan da günün kalan kısmında ek gelir yaratmak için üretim yapıyor. Dünya Gıda Programı (WFP) ve BM Kadın’ın ortak çalışmalarında, kadınların çoğu zaman “en son yiyen” bireyler olduğu, çocukları ve eşleri doyurmadan sofraya oturmadıkları vurgulanıyor.

Ateşkese rağmen Gazze'ye yeterince yardım malzemesi girmesine katil İsrail izin vermiyor. Fotoğraf: AA

Bir başka deyişle, Gazze’de kadınlar sadece işletme sahibi, işçi ya da girişimci değil, aynı anda aşçı, su taşıyıcı, psikolog, öğretmen, hemşire ve güvenlik sorumlusu.

Bu yeni dünyanın ortak özelliği, resmi hiçbir koruma mekanizması tarafından tanınmaması. İş kazası, hastalık, gebelik, bakım yükü… Hiçbiri için sosyal güvence yok. Yine de kadınların anlattığı hikayeler, “hiç yoktan iyidir” çizgisinin ötesine geçiyor.

Soykırımım başladığı ilk aylarında her şeyini kaybeden, bugün ise kendi imkanlarıyla kurduğu küçük fırında hem komşulara ekmek satan hem de yetimhanelere ücretsiz ürün gönderen kadınlar var. Benzer şekilde, dikiş atölyesini kaybettikten sonra çadırında küçük bir dikiş köşesi kuran ve komşu kadınlara da iş öğreten, böylece mahalle ölçeğinde bir üretim kooperatifinin çekirdeğini atan örnekler çoğalıyor.

DSÖ: 16 bin 500'den fazla Filistinli hasta, hala tıbbi tahliyeye ihtiyaç duyuyor

Peeperkorn, Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nin haftalık basın toplantısına çevrim içi katılarak değerlendirmelerde bulundu.

Gazze'de ateşkese rağmen ihtiyaçların hala çok büyük olduğunu kaydeden Peeperkorn, "Gazze'deki 36 hastanenin yalnızca yarısı kısmen işlevsel. Ateşkesten bu yana 26 sağlık hizmet noktası yeniden açıldı. 8 yeni sağlık hizmet noktası kuruldu. En az 20 bin kişinin yaşadığı tahmin edilen Gazze'nin kuzeyinde faal hastane bulunmuyor." dedi.

Peeperkorn, ateşkesin başlamasından bu yana DSÖ'nün Gazze'ye 2050 palet tıbbi malzeme getirebildiğini belirterek, Filistin Sağlık Bakanlığının 622 temel ilaç kaleminden 343'ünün şu anda sıfır stok seviyesinde olduğunu söyledi.

"13 bin 700'den fazla çocuk aşılandı"

Gazze'ye daha fazla yardımın ulaştırılması gerektiğini vurgulayan Peeperkorn, operasyonları ve malzemeleri artırabilmek için tüm sınır kapıları ve güzergahlarının açılması çağrısını yineledi.

Peeperkorn, Gazze Şeridi'ndeki telafi aşılama kampanyasının ilk turunun dün sona erdiğini belirterek, "9-20 Kasım tarihlerinde DSÖ, BM Uluslararası Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), BM Yakın Doğu'daki Filistin Mültecileri İçin Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) ve ortaklarının Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içinde yürüttüğü, Küresel Aşı ve Bağışıklama İttifakı (GAVİ) tarafından desteklenen kampanya kapsamında 13 bin 700'den fazla çocuk aşılandı." ifadelerini kullandı.

Gazze'den Ekim 2023-Kasım 2025 döneminde 8 bin 25 hastanın, 30'dan fazla ülkeye tahliyesinin gerçekleştirildiğini söyleyen Peeperkorn, hala 16 bin 500'den fazla Filistinli hastanın Gazze Şeridi dışında tıbbi tahliyeye ihtiyaç duyduğunun altını çizdi.

Avustralya, Twitch platformuna da yaş kısıtlaması getirdi

Avustralya'nın internet güvenliğinden sorumlu "eSafety" Komisyonundan ülkedeki 16 yaş altı çocuklara yönelik sosyal medya yasağına ilişkin yazılı açıklama yapıldı.

Açıklamada, Twitch'in yayın özelliklerinin, öncelikle kullanıcı etkileşimini teşvik etmek için tasarlandığı ve bu yüzden yaş kısıtlamasına tabi tutulduğu ifade edildi.

Twitch ve daha önce yaş kısıtlamasına tabi tutulan sosyal medya platformları Facebook, Instagram, Kick, Reddit, Snapchat, Threads, TikTok, X ve YouTube'un, 16 yaş altındaki Avustralyalı çocukların hesap sahibi olmasını engellemek için 10 Aralık'tan itibaren gerekli düzenlemeleri yapması bekleniyor.

Avustralya'da gerçekleştirilen düzenlemeyle teknoloji şirketleri, 16 yaş altındaki kullanıcıların mevcut hesaplarını kapatmak ve yeni hesap açılmasını engellemek için "makul adımlar atmamaları halinde" yaklaşık 50 milyon Avustralya dolarına (yaklaşık 32,5 milyon ABD doları) kadar para cezasına çarptırılabilecek.

ABD'nin 28 maddelik Ukrayna planı olduğu iddia edilen metnin detayları ortaya çıktı

AP, Donald Trump yönetiminin, Ukrayna'daki savaşı bitirmek amacıyla Moskova yönetimiyle hazırladığı ileri sürülen 28 maddelik planın kopyasını elde etti.

AP'nin yayımladığı taslaktaki maddeler şöyle sıralanıyor:

1. Ukrayna'nın egemenliği teyit edilecektir.

2. Rusya, Ukrayna ve Avrupa arasında kapsamlı bir saldırmazlık anlaşması imzalanacaktır. Son 30 yılın tüm belirsizlikleri çözüme ulaşmış sayılacaktır.

3. Rusya'nın komşu ülkeleri işgal etmemesi ve NATO'nun daha fazla genişlememesi beklenmektedir.

4. Küresel güvenliğin sağlanması ve işbirliği ile ileriye dönük ekonomik kalkınma fırsatlarının artırılması için tüm güvenlik sorunlarının çözülmesi ve gerilimin düşürülmesine yönelik koşulların oluşturulması amacıyla Rusya ile NATO arasında ABD'nin arabuluculuğunda diyalog kurulacaktır.

5. Ukrayna, itimat edilebilir güvenlik garantilerine kavuşacaktır.

6. Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin büyüklüğü 600 bin personelle sınırlandırılacaktır.

7. Ukrayna, NATO'ya katılmayacağını anayasasında belirtmeyi kabul edecek ve NATO, tüzüğüne Ukrayna'nın gelecekte üyeliğe kabul edilmeyeceğine dair bir hüküm eklemeyi kabul edecektir.

8. NATO, Ukrayna'da asker konuşlandırmamayı kabul edecektir.

9. Avrupa savaş uçakları, Polonya'da konuşlandırılacaktır.

10. ABD'nin garantisi:

- ABD, garantisi karşılığında tazminat alacaktır,

- Ukrayna, Rusya'yı işgal ederse garantisini kaybedecektir,

- Rusya, Ukrayna'yı işgal ederse kararlı ve koordineli askeri karşılığın yanı sıra tüm küresel yaptırımlar yeniden yürürlüğe girecek, yeni toprakların tanınması ve bu anlaşmanın diğer tüm avantajları iptal edilecektir,

- Ukrayna, hiçbir gerekçe olmaksızın Moskova veya St. Petersburg'a füze fırlatırsa güvenlik garantisi geçersiz sayılacaktır.

11. Ukrayna, AB üyeliğine hak kazanacak ve bu konu değerlendirilirken Avrupa pazarına kısa vadeli ayrıcalıklı erişim hakkı elde edecektir.

12. Ukrayna'nın yeniden inşası için güçlü küresel önlem paketi, bunlarla sınırlı kalmamakla birlikte aşağıdakileri içerecektir:

- Teknoloji, veri merkezleri ve yapay zeka dahil olmak üzere hızlı büyüyen sektörlere yatırım yapmak üzere Ukrayna Kalkınma Fonu'nun oluşturulması.

- ABD, Ukrayna ile işbirliği içerisinde boru hatları ve depolama tesisleri dahil olmak üzere Ukrayna'nın gaz altyapısını ortaklaşa yeniden inşa edecek, geliştirecek, modernize edecek ve işletecektir.

- Kentlerin ve yerleşim yerlerinin onarımı, yeniden inşası ve modernizasyonu için savaştan etkilenen bölgelerin rehabilitasyonu konusunda ortak çabalar.

- Altyapı geliştirme.

- Maden ve doğal kaynakların çıkarılması.

- Dünya Bankası, bu çabaları hızlandırmak için özel bir finansman paketi geliştirecektir.

13. Rusya, küresel ekonomiye yeniden entegre edilecektir:

- Yaptırımların kaldırılması, aşamalı olarak ve her bir vaka ayrı ayrı ele alınarak tartışılacak ve kararlaştırılacaktır.

- ABD, enerji, doğal kaynaklar, altyapı, yapay zeka, veri merkezleri, Arktik Bölgesi'nde nadir toprak metalleri çıkarma projeleri ve diğer karşılıklı yarar sağlayan kurumsal fırsatlar alanlarında karşılıklı kalkınma için uzun vadeli ekonomik işbirliği anlaşmasına taraf olacaktır.

- Rusya, G8'e yeniden katılmaya davet edilecektir.

14. Dondurulmuş fonlar şu şekilde kullanılacaktır:

- Dondurulmuş Rus varlıklarından 100 milyar dolar, ABD öncülüğünde Ukrayna'da yeniden inşa ve yatırım için kullanılacaktır;

- ABD, bu girişimden elde edilen karın yüzde 50'sini alacaktır. Avrupa, Ukrayna'nın yeniden inşası amacıyla kullanılabilir yatırım miktarını artırmak için 100 milyar dolar ekleyecektir. Dondurulmuş Avrupa fonları serbest bırakılacaktır. Dondurulmuş Rus fonlarının geri kalanı, belirli alanlarda ortak projelerin uygulanacağı ayrı bir ABD-Rusya yatırım aracına yatırım yapılacaktır. Bu fon, ilişkileri güçlendirmeyi ve ortak çıkarları artırmayı amaçlayarak çatışmaya geri dönmemek için güçlü bir teşvik oluşturmayı hedefleyecektir.

15. Bu anlaşmanın tüm hükümlerinin uygulanmasını teşvik etmek ve sağlamak için ABD-Rusya ortak güvenlik çalışma grubu kurulacaktır.

16. Rusya, Avrupa ve Ukrayna'ya yönelik saldırmazlık politikasını yasalara dahil edecektir.

17. ABD ve Rusya, START 1 Antlaşması da dahil olmak üzere nükleer silahların yayılmasının önlenmesi ve kontrolüne ilişkin antlaşmaların geçerlilik süresini uzatmayı kabul edecektir.

18. Ukrayna, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması uyarınca nükleer silahsız bir devlet olmayı kabul edecektir.

19. Zaporijya Nükleer Santrali, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) denetimi altında faaliyete geçecek ve üretilen elektrik, Rusya ile Ukrayna arasında eşit olarak (50:50 oranında) dağıtılacaktır.

20. Her iki ülke, farklı kültürlere karşı anlayış ve hoşgörüyü teşvik etmek ve ırkçılık ile ön yargıları ortadan kaldırmak amacıyla okullarda ve toplumda eğitim programları uygulamayı taahhüt edecektir:

- Ukrayna, dini hoşgörü ve dilsel azınlıkların korunmasına ilişkin AB kurallarını benimseyecektir.

- Her iki ülke, tüm ayrımcı tedbirleri kaldırmayı ve Ukraynalı ve Rus medya ve eğitim kurumlarının haklarını garanti etmeyi kabul edecektir.

- Tüm Nazi ideolojisi ve faaliyetleri reddedilmeli ve yasaklanmalıdır.

21. Topraklar:

- Kırım, Luhansk ve Donetsk, fiilen Rusya'ya ait olarak tanınacak, bu tanımaya ABD de dahil olacaktır.

- Herson ve Zaporijya, temas hattı boyunca dondurulacak, böylece temas hattı boyunca fiilen tanınmış olacaktır.

- Rusya, beş bölgenin dışında kontrol ettiği diğer kararlaştırılmış toprakları terk edecektir.

- Ukrayna birlikleri, Donetsk bölgesinin şu anda kontrol ettikleri bir kısmından çekilecek ve çekildikleri bölge, uluslararası düzeyde Rusya'ya ait toprak olarak tanınan tarafsız, askerden arındırılmış bir tampon bölge kabul edilecektir. Rus birlikleri, bu askerden arındırılmış bölgeye girmeyecektir.

22. İleriye yönelik toprak düzenlemelerinde anlaşmaya varılmasının ardından hem Rusya hem de Ukrayna, bu düzenlemeleri kuvvet kullanarak değiştirmeyeceklerini taahhüt edeceklerdir. Bu taahhüdün ihlali durumunda hiçbir güvenlik garantisi geçerli olmayacaktır.

23. Rusya, Ukrayna'nın Dinyester Nehri'ni ticari faaliyetler için kullanmasını engellemeyecek ve Karadeniz üzerinden tahılın serbest taşınması konusunda anlaşmalar yapılacaktır.

24. Çözümlenmemiş sorunları çözmek için insani yardım komitesi kurulacaktır:

- Kalan tüm tutuklular ve cesetler, "tamamına karşılık tamamı" esasına göre takas edilecektir.

- Çocuklar dahil olmak üzere tüm sivil tutuklular ve rehineler iade edilecektir.

- Aile birleştirme programı uygulanacaktır.

- Çatışmanın mağdurlarının acılarını hafifletmek için tedbirler alınacaktır.

25. Ukrayna'da 100 gün içinde seçimler düzenlenecektir.

26. Bu çatışmaya dahil olan tüm taraflara savaş sırasında yaptıkları eylemler için tam af sağlanacak ve ileride herhangi bir talepte bulunmamayı veya şikayeti değerlendirmemeyi kabul edeceklerdir.

27. Bu anlaşma yasal olarak bağlayıcı olacaktır. Uygulanması, Başkan Donald Trump liderliğindeki Barış Konseyi tarafından denetlenecek ve garanti altına alınacaktır. İhlaller halinde yaptırımlar uygulanacaktır.

28. Tüm taraflar bu mutabakatı onayladığında ateşkes, her iki tarafın da anlaşmanın uygulanmasına başlamak üzere kararlaştırılan noktalara çekilmelerinin hemen ardından yürürlüğe girecektir.

Ukrayna, taslak planı ABD'den teslim almıştı

Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisinden 20 Kasım'da yapılan yazılı açıklamada, ABD'nin Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'ye Rusya-Ukrayna Savaşı'nı sona erdirmek için diplomasi sürecini güçlendirebilecek plan gönderdiği belirtilmişti.

Açıklamada, "Ukrayna Devlet Başkanı, ABD tarafından gönderilen taslak planı resmen teslim aldı. ABD tarafı, bu planın diplomasiyi yoğunlaştırabileceğini belirtiyor." değerlendirmesine yer verilmiş ve Zelenskiy'nin de Trump ile gelecek günlerde konuyu değerlendirmek için görüşebileceği kaydedilmişti.

ABD merkezli Axios internet sitesinin 19 Kasım'da ismi açıklanmayan ABD'li ve Ukraynalı yetkililere dayandırdığı haberde ise Ukrayna yönetiminin bu plandaki birçok noktaya itiraz ettiği öne sürülmüştü.

Kripto piyasalarında düşüş eğilimi devam ediyor

Analiz şirketi Coinmarketcap'in verilerine göre, bitcoin dahil küresel kripto para piyasasının değeri 24 saatte yaklaşık yüzde 8,3 azalarak 2 trilyon 870 milyar dolara geriledi.

Piyasa değeri bakımından en büyük kripto para birimi bitcoinin fiyatı da son 24 saatte yaklaşık yüzde 9'dan fazla düşerek Nisan 2025'ten beri en düşük seviyesini gördü.

TSİ 12.25 itibarıyla 83 bin 243 dolardan işlem gören bitcoinin haftalık değer kaybı ise yüzde 14 oldu.

Bitcoin, Nisan 2025'te ABD Başkanı Donald Trump'ın gümrük vergilerin küresel finansal piyasaları sarsmasından sonra 74 bin 400 dolara kadar düşmüştü.

Piyasa değeri bakımından ikinci sırada yer alan ethereumun fiyatı da yüzde 10'dan fazla değer kaybederek 2 bin 717 dolar seviyesine geriledi.

Analistler, faiz oranlarına ilişkin endişelerin, kaldıraçlı pozisyonların çözülmesinin, kar realizasyonlarının yatırımcıların kripto piyasalarından uzaklaşmasına neden olduğunu kaydetti.

Yatırımcıların para politikasındaki belirsizliklerin etkisi altında kaldığını da aktaran analistler, teknoloji şirketlerinin yüksek değerlemelerine ilişkin endişelerin sürmesinin kripto yatırımcılarını tedirgin ettiğini belirtti.

Geçen ay yaşanan keskin düşüşün piyasada "güven kriziyle" izlerini sürdürdüğünü belirten analistler, panik satışlarının ve düşük likiditenin keskin dalgalanmalara neden olduğunu aktardı.

Analistler, ABD Merkez Bankasının (Fed) kısa vadede para politikasını gevşeteceğine dair beklentilerin azalmasının, makroekonomik belirsizlik, kurumsal çıkışlar ve klasik kar realizasyonunun satışları tetiklediğini ifade etti.

Bitcoinin fiyatında 100 bin dolar seviyesinin altında kalıcı düşüşün yatırımcılar üzerinde psikolojik etkisi olduğunu belirten analistler, pay piyasalarında son zamanlardaki teknoloji hisselerinde yüksek değerleme ile düşüş görülmesinin yatırımcıların de risk iştahını azalttığına işaret etti.

Bu arada kripto piyasasında geçen ayın başında satış dalgası 19 milyar dolardan fazla likidasyona yol açmış ve bitcoin dahil küresel kripto para piyasasının değeri 1 trilyon dolardan fazla azalmıştı.

Kripto piyasasının küresel borsalardaki satışları takip etmesi de dikkat çekiyor. Nvidia'nın dün şaşırtıcı derecede iyi finansal rakamlar açıklamasının ardından, dünya çapında dijital para birimleri ve hisse senetleri ilk başta yükseldi, ancak kısa sürede kazançlarını kaybetti.

Öte yandan borçlanma maliyetleri yüksek olduğunda, kripto varlıklar gibi riskli varlıklar tahvil ve faiz getiren yatırımlara kıyasla daha az cazip hale geliyor.

Grok, kurucusu Elon Musk'ı “tarihin en büyük insanı” ilan etti

xAI tarafından geliştirilen Grok, Musk’ın fotoğraflarını ve spor performansını değerlendiren sorulara sıra dışı yanıtlar verdi. Bot, Musk’ın LeBron James’ten daha “bütünsel olarak fit” olduğunu, Mike Tyson’u dövüşte yenebileceğini ve 1998 NFL draft’ında Peyton Manning yerine bir numara olacağını savundu.

Yapay zekadan absürt övgüler

Rolling Stone’un aktardığına göre Grok, silinmiş bir paylaşımında, LeBron’un atletik üstünlüğünü kabul etmekle birlikte Musk’ın “80-100 saatlik çalışma tempoları nedeniyle daha dayanıklı olduğunu” söyledi. Başka bir kullanıcı Grok’a Musk’ın plaj fotoğraflarını yorumlattığında bot, Musk’ın “disiplinli oruç ve antrenmanla yağ oranını düşürdüğünü” belirtti.

Grok ayrıca Washington Post gazetecilerine Musk’ı “dünyanın bir numaralı insanı” olarak tanımladı.

Musk: manipülatif yönlendirme yapıldı

Tepkilerin ardından Musk, X üzerindeki açıklamasında bu yanıtların kasıtlı yönlendirmelerle (“adversarial prompting”) alındığını ve gerçeği yansıtmadığını söyledi.

Musk, “Bugün Grok maalesef manipülatif yönlendirmelerle bana absürt derecede olumlu şeyler söylemesi için kandırıldı” ifadelerini kullandı.

Bu tür yönlendirmeler, yapay zeka modellerindeki güvenlik açıklarını test etmek için kullanılıyor ve AI’nın yanıtlarını değiştirebiliyor.

Uzmanlar uyarıyor: Tarafsız yapay zeka yok

Cornell Tech’ten güvenlik uzmanı Alexios Mantzarlis, olayın ardından “Tarafsız bir yapay zeka diye bir şey yok” yorumunu yaptı ve bu örneğin insan etkilerinin modelleri nasıl şekillendirdiğini gösterdiğini belirtti.

Musk ise birkaç gün önce Grok için “maksimum doğruluk arayışında” açıklamasını yapmıştı.

Kendilerini merkez bankası yetkilisi gibi tanıtıp 800 bin dolarlık soygun yaptılar

Bengaluru Emniyet Müdürü Seemant Kumar Singh’in açıklamasına göre, altı kişi olduğu belirtilen şüpheliler, bir SUV araçla para nakil aracının önünü kesti. Araçta bir sürücü, bir nakit sorumlusu ve iki silahlı güvenlik görevlisi bulunuyordu.

Resmi görevli süsü vererek kandırdılar

Soyguncular, görevlilere Merkez Bankası adına hareket ettiklerini ve taşınan yüksek miktarda paranın belgelerini kontrol etmeleri gerektiğini söyledi. Çete, nakit sorumlusu ve güvenlik görevlilerine silahlarını araçta bırakmalarını söyleyerek SUV’ye bindirdi; sürücüye ise aracı sürmeye devam etmesini emretti.

SUV, para aracını birkaç kilometre takip etti. Ardından soyguncular sürücüyü araçtan indirdi, nakit görevlisini ve korumaları serbest bıraktı, parayı silah zoruyla diğer bir araca aktardı ve olay yerinden kaçtı.

Bölgede sınırlı güvenlik kamerası bulunduğu için polis, çetenin kaçış sırasında birden fazla araç kullanmış olabileceğini değerlendiriyor. Soygunun ardından nakit taşıma şirketi polis şikayetinde bulundu.

Soygunda içeriden destek şüphesi

Polis yetkilileri, olayda kullanılan SUV’nin sahte plaka taşıdığını ve üzerinde “Hindistan Hükümeti” ibaresi bulunan bir etiket bulunduğunu aktardı. Soruşturma, şirket çalışanlarının soyguna dahil olup olmadığı ihtimalini de içeriyor.

Karnataka Eyalet Başbakanı Siddaramaiah, soygunda kullanılan SUV’nin polis tarafından ele geçirildiğini doğruladı. İçişleri Bakanı G Parameshwara ise şüphelilerin kaçmak için araç değiştirmiş olabileceğini belirtti ve operasyona güvendiklerini söyledi.

Mayıs ayında eyaletteki bir başka bankada 59 kg altın çalınmış, polis 39 kg’ını geri bulmuş ve iki eski çalışan dahil 15 kişiyi gözaltına almıştı.

ABD'li rapçi Michel'e, 2012'de Obama'ya yabancı kaynaklı yasa dışı bağıştan 14 yıl hapis cezası

Grammy ödüllü rapçi Michel, Malezyalı iş insanı Low Taek Jho'dan aldığı 120 milyon dolardan fazla paranın bir kısmını 2012'de Obama'nın başkanlık kampanyasına yasa dışı yollardan aktarmasına ilişkin davada karar açıklandı.

Karara göre, para aktarımının, "yabancı uyruklu birinden yapılan siyasi bağış" olarak tanımlanması nedeniyle suçlu bulunan Michel, 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Davada savcılar, federal ceza yönergelerinin Michel için müebbet hapis cezası önerdiğini, Michel'in "para için ülkesine ihanet ettiğini" ve planlarını gerçekleştirmek için pişmanlık duymadan ve yılmadan yalan söylediğini belirtti.

Anne babası Haiti'den ABD'ye göç eden New York'ta dünyaya gelen Michel, çocukluk arkadaşları Lauryn Hill ve Wyclef Jean ile müzik grubu Fugees'in kurucu üyesi olarak biliniyor. Grup, iki Grammy Ödülü kazandı ve on milyonlarca albüm sattı.

ABD yasalarına göre yabancı uyruklu kişilerin ülkede herhangi bir siyasi bağış veya katkıda bulunması suç teşkil ediyor.

Brent petrolün varili 62,12 dolardan işlem görüyor

Dün 63,92 dolara kadar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, günü 62,60 dolardan tamamladı.

Brent petrolün varil fiyatı, bugün saat 10.00 itibarıyla kapanışa göre yaklaşık yüzde 0,8 düşerek 62,12 dolar oldu. Aynı saatte Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varili 58,09 dolardan alıcı buldu.

Petrol fiyatları, Rusya-Ukrayna Savaşı'nı sona erdirmeye yönelik diplomatik adımların hız kazanması, ABD'nin Rosneft ve Lukoil'e yönelik yaptırımlarının bugün yürürlüğe girmesinin piyasa üzerindeki etkisine ilişkin belirsizlikler ve ABD Merkez Bankasının (Fed) aralık ayına yönelik faiz indirim beklentilerindeki gerileme nedeniyle düştü.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, gece yayımladığı görüntülü mesajda ABD heyetiyle "önemli" bir toplantı gerçekleştirdiklerini belirterek, Washington'ın savaşı sona erdirme planının maddelerini ve vizyonunu kendileriyle paylaştığını söyledi.

Savaşın başından bu yana adil bir barış talep ettiklerini vurgulayan Zelenskiy, Ukrayna'nın bağımsızlığını ve egemenliğini güvence altına alacak çözüme ihtiyaç duyduklarını belirtti.

Ukrayna, taslak planı ABD'den teslim almıştı

Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi, dün yaptığı açıklamada, ABD'nin Zelenskiy'ye savaşın diplomatik yolla sonlandırılmasını hızlandırabilecek bir plan gönderdiğini belirtmişti.

Açıklamada, "Ukrayna Devlet Başkanı, ABD tarafından gönderilen taslak planı resmen teslim aldı. ABD tarafı, bu planın diplomasiyi yoğunlaştırabileceğini belirtiyor." ifadeleri kullanılmış ve Zelenskiy'nin planı değerlendirmek üzere Trump ile görüşebileceği bildirilmişti.

Savaşın sona ermesinin, Rus petrolüne uygulanan yaptırımların kaldırılması ve bunun da piyasada arz fazlasına yol açması ihtimali, fiyatlar üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturuyor.

Bunun yanı sıra Rusya kaynaklı arz riskleri de fiyatların aşağı yönlü seyrini destekliyor.

ABD Başkanı Donald Trump, 23 Ekim'de Ukrayna’daki savaşın sona erdirilmesine yönelik barış sürecinde "ciddi taahhüt eksikliği" gösterdikleri gerekçesiyle Rusya'nın en büyük ikinci petrol üreticisi Lukoil ile Rosneft'i ve bu şirketlerin iştiraklerini yaptırım listesine eklemişti.

ABD'nin Rosneft ve Lukoil gibi büyük Rus üreticilerini hedef alan yaptırımlarının bugün yürürlüğe girmesi bekleniyor. Uzmanlar, bu adımın küresel petrol akışını zayıflatabileceğini ve Rusya’dan yapılan tedariklerde kesinti riskinin artmasıyla alıcıların açık piyasaya yönelmesine yol açabileceğini belirtiyor.

Fed'in aralıkta faiz indirimine gitme ihtimali geriledi

Talep tarafında ise yatırımcılar, Fed'in faiz politikasına ilişkin sinyalleri izliyor.

Analistler, tarım dışı istihdam verisindeki toparlanmanın ülkedeki istihdam piyasasına yönelik soğuma endişelerini azalttığını söyledi. Ülkede beklenenden daha güçlü bir istihdam artışına işaret eden veriler, Fed'in 9-10 Aralık'taki Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı öncesi açıklanan son istihdam verisi oldu.

Bu gelişmelerle para piyasalarındaki fiyatlamalarda Fed'in aralık ayında faiz indirimine gitme ihtimali, yüzde 35 seviyesine geriledi. Yüksek faiz ortamının doların değerini desteklemesi, petrol talebini zayıflatabileceği için fiyatlar üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturabileceği değerlendiriliyor.

Brent petrolde teknik olarak 63,14 dolar direnç, 62,20 dolar destek seviyesi olarak izleniyor.

İran’daki benzeri görülmemiş kuraklığa iklim değişikliğinin yol açtığı belirlendi

Uluslararası bilim insanlarının oluşturduğu World Weather Attribution (WWA) tarafından yapılan yeni analize göre insan faaliyetleri kaynaklı iklim değişikliği, Suriye, Irak ve İran’da kuraklığa yol açan hava koşullarını daha sık ve şiddetli hale getirdi.

Bilim insanları, aşırı kuraklığın büyük ölçüde iklim değişikliğinden kaynaklandığını ve bunun olmaması halinde normal koşulların görülebileceğini belirledi.

Bu, İran için kayıtlardaki en kötü kuraklık olarak değerlendirilirken bölge için de en şiddetli koşullar arasında yer aldı.

Bölgede 5 yıldır süren kuraklıktan en fazla etkilenen İran’da su krizi, sağlığı tehdit ediyor ve ekonomik gelirleri hasada bağlı çiftçileri derinden etkiliyor. Su krizinin sürmesi halinde 10 milyon kişinin yaşadığı Tahran’ın tahliye edilme riski bulunuyor.

İklim değişikliği olmadan bu tür aşırı hava olaylarının yüzyılda ancak birkaç kez yaşanması beklenirken iklim değişikliğiyle bu hava olayları yaygın hale geldi.

"İklim değişikliği olmasaydı bu kadar uzun ve şiddetli bir kuraklık yaşanmazdı"

Londra Imperial College Çevre Politikaları Merkezi Araştırma Görevlisi ve analizin baş yazarı Mariam Zachariah, iklim değişikliğinin kurak dönemlerin daha uzun ve şiddetli geçmesine yol açtığına işaret ederek, "Bir yıllık kuraklık, tek başına bu kadar büyük bir krize yol açmazdı ancak özellikle İran’da kuraklık üstüne kuraklık yaşanıyor. Bu şartların uzun sürmesi, ülkelerin yeniden toparlanmasına kısıtlı zaman bırakıyor. İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan iklim değişikliği olmasaydı bu kadar uzun ve şiddetli bir kuraklık yaşanmazdı." değerlendirmesinde bulundu.

Londra Imperial College Çevre Politikaları Merkezi İklim Bilimi Profesörü Friederike Otto da azalan yağış ve yüksek sıcaklıkların birleşmesinin şiddetli kuraklığa neden olduğuna dikkati çekerek, "İklim değişikliği, kontrol altına alınamadığı her yıl daha fazla yaşam ve geçim kaynağının kaybına yol açıyor. Fosil yakıtlardan çıkış taahhüdü sağlanmadığı sürece su kıtlıkları yoğunlaşacak, dünya çapında daha fazla insan evlerini bırakmak zorunda kalacak." ifadelerini kullandı.

Ay’ın oluşumuna yol açan kayıp gezegenin kökeni ortaya çıktı

1970’lerde ortaya atılan dev çarpışma teorisi, Ay’ın büyük ölçüde Theia’nın materyalinden oluştuğunu öngörüyordu.

Bu durum, Ay ve Dünya’nın kimyasal bileşimleri arasında belirgin farklar olması gerektiği anlamına geliyordu. Ancak yapılan araştırmalar, iki gök cisminin kimyasal olarak neredeyse tamamen aynı olduğu sonucunu verdi. Bu benzerlik uzun süredir gizemini koruyordu.

Max Planck Güneş Sistemi Araştırma Enstitüsü’nden Thorsten Kleine ve ekibi, Apollo görevleriyle Dünya’ya getirilen Ay örneklerini ve Dünya’dan alınan kayaçları inceleyerek ipuçlarını ağır elementlerde aradı.

Araştırmacılar, çarpışmadan sonra Dünya’nın mantosunda kalan molibden ve demir izotoplarını detaylı biçimde analiz etti.

İç Güneş Sisteminden gelen kayalık bir gezegen

Araştırma, Theia’nın metalik çekirdeğe sahip kayalık bir gezegen olduğunu ve Dünya’nın kütlesinin yüzde 5 ila 10’u büyüklüğünde olduğunu gösteriyor. Demir, molibden ve zirkonyum izotop oranlarının karşılaştırılması, gezegenin Güneş’e Dünya’dan daha yakın bir bölgede oluştuğunu ortaya koydu.

Bilim insanları, Güneş’e yakın bölgelerde oluşan cisimlerin ağır elementler açısından daha zengin olduğunu, Ay ve Dünya’nın bu elementler açısından beklenenden yüksek değerlere sahip olmasının ise ancak Theia çarpışmasıyla açıklanabileceğini belirtiyor.

Dünya ve Ay sisteminin evrimini anlamada kritik bir adım

Londra Doğa Tarihi Müzesi’nden gezegen bilimci Sara Russell, çalışmayı “olağanüstü hassasiyetle yapılan ölçümlerin çok değerli sonuçlar sunduğu bir analiz” olarak nitelendirdi.

Russell, bulguların Dünya-Ay sisteminin yaşam için elverişli hale nasıl geldiğini anlamada önemli bir katkı sağladığını vurguladı.

Araştırma ekibi, sonraki aşamada dev çarpışma senaryosunu bilgisayar simülasyonlarıyla test etmeyi ve yeni örneklerle daha fazla element izotopu analiz etmeyi planlıyor.

Russell, gelecekteki Ay örnek toplama misyonlarının bu çalışmaları daha da ileri taşıyabileceğini belirterek, “Apollo’nun topladığı taşlar sayesinde aradan 50 yıl geçmesine rağmen Ay ve Dünya hakkında hâlâ yeni şeyler öğreniyoruz.” dedi.

İşgalci İsrail, Batı Şeria'da tarihi alanı ele geçirmeyi planlıyor

Kararın açıklandığı gün, İsrailli işgalciler Beytüllahim yakınlarında yeni ve izinsiz bir yerleşim noktası kurduklarını duyurdu.

Filistinli bir avukat ise Batı Şeria’da yerleşimci şiddetini belgeleyen bir aktivistin gözaltına alındığını ve hastaneye kaldırıldığını açıkladı.

Sebastia bölgesinde kamulaştırma süreci

İsrail’in 12 Kasım tarihli kararı, Sebastia’daki geniş arazi parçalarının kamulaştırılacağını belirtiyor.

Peace Now, binlerce zeytin ağacının bulunduğu ve geniş ziyaretçi alanı olan arkeolojik sitenin Filistinlilere ait olduğunu ifade ediyor.

Peace Now, İsrail’in daha önce tarihi nitelikte kamulaştırdığı en büyük arazinin 70 dönüm olduğunu ve bu kararın çok daha büyük kapsam taşıdığını açıkladı.

Yeni izinsiz yerleşim tartışma yarattı

İsrailli işgalciler, Beytüllahim yakınında yeni bir izinsiz yerleşim birimi kurduklarını duyurdu. Etzion yerleşim konseyinin başkanı Yaron Rosenthal, bu adımı “Rachel’in ve Kral Davud’un şehrine dönüş” olarak nitelendirdi ve yerleşimlerin güçlendirilmesi çağrısı yaptı.

Filistinli aktivist gözaltında ve hastanede

Batı Şeria’da yerleşimci şiddetini belgeleyen Filistinli aktivist Ayman Ghrayeb Odeh’in gözaltına alındığı ve hastaneye kaldırıldığı bildirildi.

Avukatı, aktivistin nerede tutulduğu ve neden hastaneye sevk edildiği konusunda bilgi verilmediğini söyledi.

İsrail güvenlik servisi Şin Bet, Odeh’in “kışkırtma” suçlamasıyla gözaltında olduğunu doğruladı ve idari gözaltıyla yargısız şekilde tutulabileceğini belirtti.

İnsan hakları izleme örgütü: Savaş suçu işleniyor

Human Rights Watch, İsrail’in bu yıl üç Batı Şeria mülteci kampından 32 bin Filistinliyi zorla tahliye ettiğini belirterek uluslararası hukuk açısından “savaş suçu” işlendiğini ileri sürdü.

Örgüt, Netanyahu ve bazı bakanların soruşturulması çağrısında bulundu. Uydu görüntülerine göre bölgede 850’den fazla yapının yıkıldığı veya ağır hasar aldığı belirtildi.

Bununla birlikte, tahliye edilen insanların ne zaman evlerine dönebileceği belirsizliğini koruyor.

Filistinli yetkililer, binlerce kişinin akrabalarının yanına sığındığını, kalabalık kiralık evlerde veya kamu binalarında yaşamak zorunda olduğunu açıkladı.