Dünyadan Haberler

Media Bias Meter, Batı medyasındaki İsrail yanlısı haberciliği belgeledi

Batı medyasının, İsrail'in Gazze'ye saldırıları hakkında ürettiği içeriklerin çalışıldığı raporda, Kuzey Amerika ve Avrupa'dan 8 büyük haber kuruluşunun 7 Ekim 2023-Ağustos 2025 arasında yayımladığı 54 bin 449 makale incelendi.

Çalışmada, incelenen 8 medya kuruluşunun her ne kadar dil, ideoloji ve coğrafi bakımdan farklı yerlere ait olsalar da haber içeriklerinde tutarlı bir şekilde "İsrail'in bakış açısını desteklerken Filistinlilerin bakış açısını marjinalleştirerek Gazze soykırımı anlatısının sistematik bir şekilde çarpıttıkları" gözlemlendi.

Bu sorunun öncelikle haber başlıklarına yansıdığı belirtilen çalışmada, 8 medya kuruluşunun manşetlerinin büyük ölçüde İsrail'in bakış açısına odaklandığı görüldü.

Batılı medya kuruluşları "işgal, yasa dışı yerleşimler ve abluka" gibi kelimeleri çoğunlukla kullanmadı
Medya kuruluşlarının haber kurgularında Filistin'de yaşanan durumu ve İsrail'in saldırılarındaki "güç eşitsizliğini" tanımlamaya yardımcı olan, "işgal", "yasa dışı yerleşimler", "abluka" gibi kelimelerin çoğunlukla kullanılmadığı saptandı.

Haber dilindeki bu kelime seçiminin, haber anlatısını Filistinlilere uygulanan şiddeti, işgal altındaki halkın direniş hakkından mahrum bırakılmasını, halkın direnişini "keyfi veya irrasyonel" gösterdiği kaydedilen çalışmada, bu durumun İsrail'in uyguladığı şiddeti, daha geniş çaplı güç dengesizliğini ve Gazze'de ve tüm Filistin'de süregelen insani krizi azımsadığı belirtildi.

"Batı medyasında sistematik önyargı ve tarafgirlik var" vurgusu

Batı medyasında sistematik önyargı ve tarafgirlik olduğuna dikkat çekilen raporda, Filistinlilerin yaşadığı işgal koşullarının, zorla yerinden edilmelerin ve tarihsel mağduriyetlerin sistematik biçimde geri planda bırakılırken İsrail merkezli anlatıların öne çıktığı aktarıldı.

Raporda, İsrailli yetkililerin açıklamalarının belirleyici olduğu, İsrail'in kayıplarının manşetlere taşındığı ve askeri operasyonlarının ise çoğunlukla "karşılık verme" ya da "meşru müdafaa" çerçevesiyle sunulduğu kaydedildi.

Batı medyasının kamuoyunu sistematik bir şekilde yanlış bilgilendirdiği ifade edilen raporda, çarpıtılmış anlatının politikaları şekillendirdiği, toplumsal tepkiyi zayıflattığı ve adaletsizliği normalleştirdiği değerlendirmesine yer verildi.

Batılı medya kuruluşları başlık ve metinlerinde İsrail'e, Filistin'e kıyasla ezici ölçüde daha fazla yer veriyor

Raporda, Batılı medya kuruluşlarının başlık ve metinlerinde İsrail'e, Filistin'e kıyasla ezici ölçüde daha fazla yer verdiği tespit edildi.

The New York Times'ın haber başlıklarında "İsrail" ifadesinin "Filistin" ifadesine göre yaklaşık 186 kat daha fazla geçtiği kaydedilen çalışmada, The Globe and Mail'ın haber başlıklarında ise bu oranın yaklaşık 66 kat olduğu aktarıldı.

NYT'de "Filistin" ifadesini içeren son başlığın 14 Mayıs 2024'te yayımlandığına dikkat çekilen raporda, 7 Ekim 2023'ten bu yana bu kelimenin başlıklarda yalnızca 10 kez kullanıldığı belirtildi.

Raporda, New York Times'ın, ABD'nin resmen tanımadığı devlet isimlerine yer vermemeyi gerekçe gösterebileceği, ancak aynı dönemde resmi olarak tanınmayan Tayvan'ın 88'den fazla başlıkta geçtiği vurgulandı.

BBC'nin Filistin kelimesini içeren 91 manşetinden 80'inin "Filistin Hareketi", "Filistin yanlısı protestolar" veya "Özgür Filistin grafitileriyle" ilgili olduğu belirtilen raporda, bunların yalnızca 11'inin Filistin'in kendisiyle ilişkili bulunduğu kaydedildi.

Başlık ve gövde metinlerindeki atıflar

Başlık ve gövde metinlerinde "İsrail" ve "Filistin" atıfları birlikte ele alındığında, The Globe and Mail"in en dengesiz tabloyu sergilediği belirtilen raporda, İsrail'in Filistin'e göre 33 kat daha fazla anıldığı tespit edildi.

Raporda, metinlerde İsrail'in Filistin'e göre The New York Times'ta 29 kat, De Telegraaf'ta ise 27 kat daha fazla geçtiği ifade edildi.

Diğer kuruluşlarda bu oranın 7 ile 24 kat arasında değiştiği kaydedilirken, Corriere della Sera'da ise farkın 5 kata kadar azaldığı aktarıldı.

İsrailliler ve Filistinliler ifadelerinin kullanılması

Raporda, yalnızca "İsrailli/İsrailliler" ile "Filistinli/Fililistinliler" kelimelerinin sayılarına bakıldığında, metinlerde ilk bakışta kısmen dengeli bir dağılım görülebileceğine ancak bu durumun yanıltıcı olduğuna dikkat çekildi.

Tüm yayınlarda "İsrailli/İsrailliler" ifadesinin "Filistinli/Filistinliler" ifadesine göre 1,33 kat daha fazla geçtiği belirtilen raporda, önemli olanın nicel denklik değil bağlam olduğu kaydedildi.

Raporda, Filistinlilerin ezici bir çoğunlukla yerinden edilme, kuşatma ve kitlesel sivil kayıplarıyla karşı karşıya kaldığı bir savaşta, kelime sayısındaki görece denklikten anlatısal denklik sonucu çıkarılamayacağı vurgulandı.

İsrailli aktörlerin haberlerde daha sık doğrudan alıntılanan, özne konumuna yerleştirilen ve "yetkili" olarak sunulan taraf olduğu ifade edilen raporda, Filistinlilerin ise çoğu zaman dolaylı biçimde, "haklarında konuşulan" taraf olduğu kaydedildi.

Batı medyasının haberlerindeki bilgi ve terim eksikliği

Yasa dışı İsrailli yerleşimciler veya yasa dışı yerleşim yerleri hakkında yapılan haberlerde, çoğu Batılı medya kuruluşunun "yasa dışı" veya "uluslararası hukuku ihlal eden" gibi hukuki nitelemeler kullanmaktan sürekli kaçındığı saptandı.

NYT'nin yerleşimciler terimini kullandığı içeriklerinde "yasa dışı" terimi kullanma oranının 58'e 1 olduğu saptanırken, bu durumun Corriere della Sera 53'e 1 olduğu gözlemlendi.

Analiz edilen 54 bin 449 makalede, ikisi The Globe and Mail'de, biri Le Monde'da olmak üzere sadece üç başlıkta "yasa dışı yerleşim yerleri" ifadesi kullanıldığı ortaya çıkarken, Der Spiegel'ın yasa dışı yerleşimcilerin şiddetini haber yaparken genellikle "radikal yerleşimciler" gibi daha yumuşak bir dil kullanmayı tercih ettiği görüldü.

Bu durumun tesadüfi bir nüans değil, uluslararası hukuka aykırı ihlallerin sistematik bir şekilde örtbas edilmesi olduğu belirtilen raporda, bu kelime seçiminin yerleşimlerin yasa dışılığını ve Filistinliler için maddi sonuçlarını gizlediği kaydedildi.

BBC, "işgal altındaki Doğu Kudüs" ifadesini, işgal altındaki statüsüne atıfta bulunmadan 168 haberlerinde kullanırken, "işgal altındaki" ifadesine yalnızca 35 haberde yer verdi.

Corriere della Sera, İsrail'in 2007 yılındaki abluka ile ilgili her bir habere karşılık 215 kez "7 Ekim"e atıfta bulunurken, bu oran BBC'de 104'e 1, The Globe and Mail ise 45'e 1, Le Monde'de ise 4'e 1 şeklinde gözlemlendi.

Raporda, atıflarda gözlemlenen bu dengesizliğin, 7 Ekim'in İsrail'in eylemlerini meşrulaştırmak için kullanıldığını ve ablukanın yanı sıra bunun Filistinlilerin günlük yaşamı üzerindeki etkilerinin göz ardı edildiğini ortaya koyduğu belirtildi.

Kıtlık yerine terörizm ön plana çıkarıldı

Raporda, incelenen haber kuruluşlarının, Birleşmiş Milletler'in (BM) Gazze'de yaklaşan kitlesel açlık riskine ilişkin art arda uyarılar yaptığı dönemde dahi "terörizm" ifadesini, "kıtlık" ve "açlıktan ölme" gibi kelimelerden daha sık kullandığı kaydedildi.

Le Monde, Der Spiegel ve De Telegraaf'ta terörle ilgili ifadelerin kıtlıkla ilgili ifadelere göre üç kat daha fazla olduğu vurgulanan raporda, The New York Times ve BBC’de ise bu oranın iki kat daha fazla olduğu belirtildi.

Raporda, "İnsan eliyle yaratılmış bir kıtlık gerçek zamanlı olarak yaşanırken, medyanın büyük bir kısmı insani konular yerine güvenlik konularına öncelik vermeye devam etti. İsrail'in askeri harekatını haklı ve kaçınılmaz olarak sundu ve böylece kıtlığın derinleşmesine neden olan koşulların normalleşmesine katkıda bulundu." denildi.

Batılı medya kuruluşları Gazze haberlerini ne sıklıkla "terörizm" ile ilişkilendiriyor?

Terörizm çerçevesinin haber anlatısının merkezinde yer aldığı belirtilen raporda, Filistinlilerin sistematik biçimde "tehdit" olarak sunulduğu ortaya kondu.

Raporda, BBC'de Gazze'ye ilişkin tüm haberlerin yüzde 66'sında, Le Monde'da ise yüzde 69'unda terörle bağlantılı ifadelerin yer aldığı aktarıldı.

Terörizm çerçevesine odaklı haberlerin sadece bu iki kuruluşla sınırlı olmadığına işaret edilen raporda, The New York Times, Der Spiegel ve The Globe and Mail'in de haberlerinin yaklaşık yüzde 40 ila 45'inde benzer bir dil kullandığı vurgulandı.

Kurumlar "hassas vuruşlar" terimini ne sıklıkla kullanıyor?

Raporda, sekiz büyük medya kuruluşu arasında "hassas vuruş" terimini en sık kullanan medya kuruluşunun The New York Times olduğu ve bu ifadeye 68 haberinde yer verdiği belirtildi.

Hassas vuruş ve nokta atışı gibi ifadelere De Telegraaf'ın 38, BBC'nin 34, The Globe and Mail'in 28, Le Monde'nin 28, Der Spiegel'in 26, La Libre Belgique'in 23 ve Corriere della Sera'nın ise 21 kez haberlerinde yer verdiği bildirildi.

Raporda, bu ifadelerin "yüksek hassasiyet" ve "asgari sivil zararı" ima ederek sivil kayıplara rağmen bombardımanın gerçek etkilerini perdeleyen bir nitelik taşıdığı vurgulandı.

"İnsan kalkanı" terimi ne kadar kullanıldı?

"İnsan kalkanı" söyleminin tüm medya kuruluşlarında tekrar edildiği belirtilen raporda, İsrailli yetkililerin uzun süredir dile getirdiği "Hamas sivilleri kalkan olarak kullanıyor" söyleminin haber diline neredeyse otomatik olarak yerleştiği kaydedildi.

Raporda, "insan kalkanı" teriminin The New York Times tarafından 176 haberde, The Globe and Mail tarafından 98 haberde, BBC tarafından 81 haberde, Der Spiegel tarafından 75 haberde, Corriere della Sera tarafından 59 haberde, De Telegraaf tarafından 57 haberde, La Libre Belgique tarafından 53 haberde ve Le Monde tarafından 54 haberde kullanıldığına yer verildi.

Batı medyasının İsrail'in Filistin'e saldırılarını nitelendirirken "meşru müdafaa" terimi kullanımı
Raporda, meşru müdafaa ifadesini Der Spiegel'in 292 kez, The New York Times'ın 243 kez, The Globe and Mail'in 173 kez, BBC'nin 129 kez, Le Monde'nin 95 kez, De Telegraaf'ın 93 kez, Corriere della Sera'nın 57 kez ve La Libre Belgique'in ise 55 kez kullandığı aktarıldı.

Söz konusu söylemin, özellikle İsrail'in askeri operasyonlarına atıf yaparken yoğun şekilde kullanıldığına işaret edilen raporda, bunun ahlaki ve hukuki açıdan İsrail'in eylemlerini meşrulaştırmaya yönelik olduğu vurgulandı.

Kanıtsız sansasyonel habercilik

Çalışmada, araştırma yapılmadan, kanıt verilmeden tüm dünyada kamuoyuna sunulan "kafası kesilmiş bebekler" hikayesi gibi duygusal açıdan çarpıcı ancak kanıtsız anlatıların gazetecilik standartlarını düşürdüğü aktarılırken, bu iddianın İsrail ve Batılı politikacılar tarafından halkın öfkesini körüklemek ve misillemeyi meşrulaştırmak için kullanıldığı bildirildi.

Medya kuruluşlarının bu haberi bağımsız olarak araştırıp doğrulamadığı, daha sonra düzeltmediği veya yeniden ele almadığına dikkat çekilen çalışmada, sansasyonel editoryal seçimlerin durumun bir tarafına yönelik oryantalist ve insanlık dışı temsilleri nasıl pekiştirebileceğini gösterdiği aktarıldı.

Çalışmada, haber dilindeki bu seçimler ve kararların Batı medyasının Gazze haberlerinde yapısal bir önyargı olduğunu ortaya koyduğu, bu taraflılığın Filistin bağlamını silmek ve basmakalıp anlayışları güçlendirmek suretiyle kamuoyunun algısını çarpıttığı kaydedildi.

Brezilya Yüksek Mahkemesi, eski Devlet Başkanı Bolsonaro’nun 27 yıl hapis cezasının infazına hükmetti

Davaya bakan Yüksek Mahkeme yargıcı Alexandre de Moraes, yaptığı açıklamada, davanın tüm hukuki süreçlerinin tamamlandığını ve temyiz yolunun bulunmadığını bildirdi.

Moraes, cezasını ev hapsinde çekmesine izin verilmesi yönündeki savunma talebi reddedilen Bolsonaro'nun cumartesi gününden beri tutulduğu başkent Brasilia'daki polis merkezindeki tutukluluğunun devamına karar verdi.

Yargıç Moraes ayrıca, 2022 seçimlerinin ardından darbe planladığı gerekçesiyle aldığı 27 yıl 3 ay hapis cezasının infazının başlatılmasına hükmettiği Bolsonaro'nun sağlık durumundaki kötüleşmeye ilişkin doktor raporlarını dikkate alarak tam zamanlı tıbbi bakım sağlanmasını emretti.

Yerel medyaya göre, 2019–2023 döneminde devlet başkanlığı yapan Bolsonaro, söz konusu polis merkezindeki 12 metrekarelik özel bir odada tutulacak. Odada, bir yatak, özel banyo, pencere, televizyon, klima ve küçük bir buzdolabı bulunuyor.

70 yaşındaki Bolsonaro, lehim havyası ile ayak bileğindeki takip cihazını açmaya çalıştıktan sonra cumartesi günü buraya nakledilmişti.

Brezilya'da federal polis, darbe girişimi nedeniyle 27 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırılan eski Brezilya Devlet Başkanı Bolsonaro'yu, cezasını çekmeye başlamasına günler kala gözaltına almıştı.

Soykırımcı İsrail ordusu Batı Şeria'nın Tubas kentine geniş çaplı saldırı başlattı

Bölgeye yoğun takviye birlikleri sevk eden İsrail ordusu, bazı noktalara askeri iş makineleri gönderdi ve helikopterlerden bazı hedeflere ateş açtı.

İsrail güçleri, kentin tüm girişlerini toprak bariyerler ve askeri kontrol noktalarıyla kapatarak sokağa çıkma yasağı uygulamaya başladı.

Tubas Valisi Ahmed el-Esad, İsrail tarafının Filistin makamlarına "saldırıların birkaç gün süreceğini" bildirdiğini, bunun Tubas'ı ve çevre beldeleri hedef alan "tehlikeli bir tırmanış" olduğunu belirtti.

İsrail'in bölgede "aranan kişiler olduğu" iddiasında bulunduğunu ancak bunun gerçeği yansıtmadığını söyleyen Esad, "Bu operasyon siyasi, güvenlik gerekçesi yok." dedi.

Esad, İsrail ordusunun kentin çevresine toprak setler kurduğunu, sokağa çıkma yasağının yaşamı durma noktasına getirdiğini ve özellikle yaşlılar, hastalar ile çocukların hayatını tehlikeye attığını ifade etti.

Tubas Valisi Esad, İsrail'in Apache tipi helikopterlerinden hareket eden herkese ateş edildiğini kaydetti.

Esad ayrıca saha koşullarının ağırlaşması üzerine Tubas'ta Acil Durum Komitesinin aktive edildiğini belirtti.

ABD'li Senatör Sanders, ülkesinin İsrail'e askeri desteğini durdurması çağrısında bulundu

Sanders, ABD merkezli X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından yaptığı paylaşımda, İsrail'in Ekim 2023'ten bu yana Batı Şeria'da 1000'den fazla Filistinliyi öldürdüğüne işaret etti.

İsrail'in bölgeye her gün saldırı düzenlediğini aktaran Sanders, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve müttefiklerinin hedefinin "zorla ilhak" olduğu değerlendirmesini yaptı.

Sanders, "ABD, onlara bu imkanı sağladı. Artık İsrail'e ABD askeri yardımı yapılmasın." ifadelerini kullandı.

İsrail'in Gazze Şeridi'ne saldırı başlattığı Ekim 2023'ten bu yana işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te de Filistinlilere yönelik gözaltı, baskın ve saldırılarda artış yaşanıyor.

Filistin Kurtuluş Örgütüne (FKÖ) bağlı Ayrım Duvarı ve Yahudi Yerleşim Birimleriyle Mücadele Konseyinin verilerine göre, İsrail ordusu ve Filistin topraklarını gasbeden İsraillilerin, Ekim 2023'ten bu yana Doğu Kudüs ve Batı Şeria'da tırmandırdığı saldırılarda, 1080 Filistinli hayatını kaybetti, yaklaşık 11 bin kişi yaralandı.

Brent petrolün varili 62,04 dolardan işlem görüyor

Dün 62,86 dolara kadar yükselen Brent petrolün varil fiyatı, günü 61,80 dolardan tamamladı.

Brent petrolün varil fiyatı, bugün saat 09.30 itibarıyla kapanışa göre yaklaşık yüzde 0,4 yükselerek 62,04 dolar oldu. Aynı saatte Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varili 58,10 dolardan alıcı buldu.

Dün son bir ayın en düşük kapanışını kaydeden petrol fiyatları, bugün ABD Merkez Bankası'nın (Fed) faiz indirimi beklentilerinin güçlenmesi ve ülkenin ham petrol stoklarındaki düşüşün güçlü talep sinyallerini desteklemesiyle yükselişe geçti.

Uzmanlar, Fed'in aralık toplantısında etkili olabilecek her verinin yakından izlendiğini belirtirken, iş gücü piyasasındaki yumuşamanın faiz indirimine yönelik beklentileri artırdığını ifade ediyor.

Bankanın aralıkta faiz indirimine gideceğine yönelik beklentiler yüzde 85'i aşarken, bugün açıklanacak Fed'in Bej Kitap raporunun ülkedeki ekonomik görünüme yönelik daha çok bilgi vermesi bekleniyor.

Bu tabloya ek olarak ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, görev süresi Mayıs 2026'da dolacak Fed Başkanı Jerome Powell'ın yerine gelebilecek isimlere ilişkin sürecin ilerlediğini söyledi.

Bessent, ABD Başkanı Donald Trump'ın Noel'den önce Fed'in yeni başkanını açıklama ihtimalinin yüksek olduğunu, 5 güçlü aday bulunduğunu ve tüm adayların kendisi üzerinde olumlu izlenim bıraktığını kaydetti.

Dolar endeksi, Fed'in gevşeme adımlarına yönelik beklentilerle dün yüzde 0,5 düşüşle 99,6 seviyesine indi ve yeni işlem gününde yatay seyrediyor. Düşük faiz ortamının doların değerini zayıflatması, petrol talebini destekleyerek fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturacağı değerlendiriliyor.

Bunun yanı sıra, dünyanın en büyük petrol tüketicisi olan ABD'de ham petrol stoklarının azaldığını gösteren sektör raporu da fiyatların yukarı yönlü hareketini destekliyor.

Amerikan Petrol Enstitüsü (API), ticari ham petrol stoklarının geçen hafta 1 milyon 900 bin varil azaldığını tahmin etti. Piyasa beklentisi, azalışın 1 milyon 300 bin varil olacağı yönündeydi. ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) resmi stok verilerini gün içinde yayımlayacak.

Brent petrolde teknik olarak 61,20 dolar direnç, 53 dolar destek bölgesi olarak izleniyor.

2030 teknolojisi: Yaklaşan yenilikler günlük hayatı kökten değiştirecek

Teknolojinin hızla gelişmesi, eğitimden sağlığa, ulaşımdan iletişime kadar birçok alanda alışkanlıkları değiştirecek. Uzmanlar, bu dönüşümü anlamanın bireyler, işletmeler ve devletler için planlama açısından kritik önemde olduğunu vurguluyor.

Yapay zeka günlük rutinin parçası olacak

2030’a kadar yapay zekâ ve makine öğrenimi uygulamalarının günlük hayata tamamen entegre olması bekleniyor.

Enerji kullanımı yönetimi, tıbbi teşhis, kişiselleştirilmiş eğitim ve otomasyon sistemleri, yapay zekâ tarafından desteklenecek. Daha doğal iletişim kurabilen yapay zekâ modelleri, cihazlar ve platformlar arasında kesintisiz etkileşim sağlayacak.

Kuantum bilgisayarlar veri yoğun alanlarda devrim yaratacak

Kuantum bilgisayarların deneysel aşamadan çıkıp pratik uygulamalara başlaması öngörülüyor. İklim modellemeleri, ilaç geliştirme süreçleri, kriptografi ve endüstriyel optimizasyon gibi klasik bilgisayarların çözemediği sorunlar için kullanılacak.

Genişletilmiş gerçeklik eğitim ve çalışma alanlarını dönüştürecek

Artırılmış, sanal ve karma gerçeklik uygulamalarının yaygınlaşmasıyla öğrenciler sanal sınıflarda eğitim alabilecek, şirketler holografik toplantılar düzenleyebilecek.

Turizm, oyun ve tasarım alanlarında hiper-gerçekçi deneyimler sunulacak.

Otonom ve elektrikli araçlar ulaşımda yeni dönem başlatacak

Sürücüsüz otomobiller, otonom kargo dronları ve yapay zekâ destekli toplu taşıma sistemleri şehir yaşamını değiştirecek. Trafik yoğunluğu azalacak, lojistik süreçler otomatikleşecek ve araç paylaşım modelleri yaygınlaşacak.

Biyoteknoloji ve gen düzenleme kişiye özel tedavi sağlayacak

Genetik temelli sağlık hizmetleriyle bireylere özel tedaviler uygulanabilecek. CRISPR gibi gen düzenleme teknolojilerinin kalıtsal hastalıkları düzeltmesi, tarımda kuraklığa dayanıklı ürünlerin geliştirilmesi ve laboratuvarda üretilen gıdaların yaygınlaşması bekleniyor.

Beyin-bilgisayar arayüzleri iletişimi tamamen değiştirebilir

Beyin sinyalleriyle cihazları kontrol etmeye imkân veren teknolojilerin günlük kullanım için geliştirileceği öngörülüyor. Engelli bireyler için büyük kolaylık sağlayan bu sistemler, gelecekte hafıza desteği ve dijital etkileşimde de rol oynayabilir.

Nesnelerin interneti ile akıllı şehirler yaygınlaşacak

Sensör ve yapay zekâ destekli sistemler trafikten enerji tüketimine kadar birçok alanda otomatik optimizasyon sağlayacak. Şehirlerin daha güvenli, çevre dostu ve verimli hale gelmesi hedefleniyor.

2030’a damga vuracak 12 yenilik

Kişisel yapay zekâ yaşam koçları

Otonom ev içi robotlar

Gelişmiş sağlık takip giyilebilirleri

Holografik iletişim

Kablosuz enerji aktarımı

Sürdürülebilir tüketici malzemeleri

Laboratuvar ortamında üretilen gıdalar

Kişiselleştirilmiş eğlence deneyimleri

Mikro mobilite sistemleri

Dijital ikiz teknolojisi

Uzay tabanlı enerji ve tarım çözümleri

Yapay zekâ destekli siber güvenlik sistemleri

Sonuç

Uzmanlar, 2030’a doğru ilerlerken teknolojik dönüşümün kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.

Yapay zeka, kuantum bilgisayarlar, biyoteknoloji ve otonom sistemlerdeki gelişmelerin hayatın her alanında büyük değişim yaratması bekleniyor.

Uzmanlara göre bu sürece hazırlanmak ve gelişmeleri yakından takip etmek, hem bireysel hem de kurumsal kararları güçlendirecek.

ChatGPT, sesli konuşma özelliğini metin sohbetlerine entegre etti

OpenAI, giriş yapan tüm kullanıcıların ayrı bir mod değiştirmeye gerek kalmadan sohbetlerinde Ses Modu’nu kullanabileceğini duyurdu. Kullanıcılar sohbeti metin mesajıyla başlatabilecek, dilerlerse aynı konuşmayı Ses Modu üzerinden sürdürebilecek.

Özelliğin, özellikle aynı anda başka işlerle meşgul olan ve yazı yazmakta zorlanan kullanıcılar için büyük kolaylık sağlayacağı belirtildi.

Modlar arası geçiş sona eriyor

Güncelleme ile kullanıcılar, önceki sürümlerde olduğu gibi metin ve sesli sohbet ekranları arasında ayrı ayrı geçiş yapmak zorunda kalmayacak. Sohbet penceresi artık dosya, fotoğraf veya belge yüklemeyi de desteklemeyi sürdürüyor.

OpenAI, Ses Modu’nu ilk kez iki yıl önce kullanıma sunmuştu. Ardından geçen yıl duyurulan Gelişmiş Ses Modu, kullanıcılar tarafından “büyük bir iyileştirme” olarak değerlendirilmişti.

Yeni entegrasyon, her iki özelliğin de aynı sohbet içinde kesintisiz şekilde kullanılmasını sağlıyor.

Bilim insanları, organları çatlamadan dondurmayı başardı

Kriyoprezervasyon, biyolojik dokuların çok düşük sıcaklıklarda dondurularak korunmasını sağlayan bir yöntem. Yaklaşık bir asırdır üzerinde çalışılan bu teknoloji, şimdiye kadar büyük engellerle karşılaştı. En büyük sorunlardan biri, dondurma sırasında dokularda meydana gelen çatlaklar nedeniyle organların kullanılamaz hale gelmesiydi.

Çatlamayı önleyen yeni teknik

Texas A&M Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü’nden Dr. Matthew Powell-Palm liderliğindeki ekip, vitrifikasyon adı verilen ve dokuları cam benzeri bir yapıya dönüştüren özel bir dondurma çözeltisi üzerinde çalıştı. Araştırmacılar, çözeltinin bileşimindeki değişikliklerin çatlama ihtimalini etkilediğini belirledi.

Powell-Palm, “Cam geçiş sıcaklıkları üzerinde çalıştık ve daha yüksek geçiş sıcaklıklarının çatlama olasılığını azalttığını gördük.” açıklamasında bulundu. Araştırma, çatlak riskini düşürecek daha uygun kriyo-çözeltilerin geliştirilebileceğini gösterdi.

Organ naklinde yeni dönem olabilir

2023 yılına kadar kriyoprezervasyon uygulamalarında sınırlı başarı sağlanmış, yalnızca dondurulmuş bir böbreğin başka bir sıçana nakli mümkün olmuştu. Yeni yöntem, insan organlarının uzun süre saklanarak ihtiyaç duyulduğunda güvenle kullanılabilmesini mümkün kılabilir.

Araştırmada kullanılan teknik, yalnızca organ nakli için değil; biyolojik çeşitlilik korunması, aşıların stabilizasyonu ve gıda israfının azaltılması gibi pek çok alanda da uygulanabilecek potansiyel taşıyor.

Powell-Palm, “Bu çalışma, çözeltinin davranışını anlamamıza büyük katkı sağladı. Yakında tek hücreden tüm organlara kadar farklı biyolojik sistemlerin korunma süresi önemli ölçüde artabilir.” dedi.

Çalışma bilim dünyasında heyecan yarattı

Texas A&M Makine Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Guillermo Aguilar, çalışmayı “kriyoprezervasyon biliminde temel bir adım” olarak nitelendirdi. Araştırma ekibinde yüksek lisans, doktora ve lisans öğrencilerinin de yer aldığı belirtildi.

Çalışma Scientific Reports dergisinde yayımlandı.

Bilim insanları, Dünya’ya çarpan dev cismin kökenini açıkladı

Max Planck Güneş Sistemi Araştırmaları Enstitüsü ve Chicago Üniversitesi tarafından yürütülen çalışma, Theia’nın kökeninin Güneş Sistemi’nin iç bölgeleri olabileceğini ortaya koydu. Bulgulara göre Theia ve erken dönem Dünya birbirine oldukça yakın bölgelerde oluşmuş olabilir.

İzotop analizleri yol gösterdi

Araştırmacılar, Dünya’dan, Ay’dan ve çeşitli göktaşlarından alınan örneklerde izotop dağılımlarını karşılaştırdı. Elementlerin çekirdeklerindeki nötron sayısının değişmesiyle oluşan bu izotop farklılıkları, oluşum bölgelerine ilişkin kimyasal bir “imza” niteliği taşıyor.

Çalışmada, Dünya’nın mantosundaki demir ve diğer bazı elementlerin, gezegen yeniden şekillenip katılaştıktan sonra sonradan gelmiş olması gerektiği belirlendi. Bu durum, Theia’nın Dünya’ya büyük miktarda demir taşıdığına işaret ediyor.

Bilim insanları, Ay’ın demir, kalsiyum, zirkonyum, titanyum ve krom izotoplarının Dünya ile neredeyse birebir aynı olduğunu, bu nedenle Theia’nın izinin başka örneklerde aranması gerektiğini ifade etti.

Theia büyük olasılıkla iç Güneş Sistemi’nde doğdu

Araştırma, iç Güneş Sistemi’ndeki göktaşları olan karbon içermeyen (NC) meteorların izotop bileşimi ile Dünya’nın mantosunun büyük ölçüde eşleştiğini gösterdi. Ancak Theia’ya atfedilen izotop oranlarının bu meteorlarla tam olarak örtüşmediği belirlendi.

Araştırmanın baş yazarı Timo Hopp, “En güçlü senaryo, Dünya ve Theia’nın yapı taşlarının iç Güneş Sistemi’nden gelmiş olmasıdır. Dünya ve Theia büyük olasılıkla komşuydu.” dedi.

Çarpışma Ay’ın doğumunu sağladı

Bilim insanlarına göre komşu iki gezegen adayı arasındaki dev çarpışma, Ay’ın oluşumuna yol açtı. Ay, o tarihten bu yana her yıl ortalama 3,8 santimetre Dünya’dan uzaklaşıyor.

Araştırma Science dergisinde yayımlandı.

Kan testiyle kanser teşhisinde umut veren gelişme

Galleri adı verilen testin, kan örneklerinden 50 farklı kanser türünü tespit edebileceği ve erken teşhis sürecini güçlendirebileceği belirtiliyor. Ancak uzmanlar, testin performansına ilişkin bazı kritik eksikliklere dikkat çekiyor.

ABD merkezli Grail şirketi tarafından geliştirilen test, Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi’nin (NHS) yürüttüğü denemelerde kullanılıyor. Açıklamalara göre test, pozitif sonuç alan hastaların yüzde 62’sinde gerçekten kanser olduğunun anlaşılmasını sağladı. Ayrıca yüzde 99,6 oranında doğru negatif sonuç vererek kanser olmayan kişilerde hastalığı dışlamada yüksek doğruluk gösterdi.

Yanıltıcı pozitif sonuç riski sürüyor

“Pathfinder 2” adı verilen deneme, ABD ve Kanada’da 50 yaş üstü 23.161 katılımcıyla gerçekleştirilmişti. Test sonucunda pozitif çıkan 216 kişiden 133’üne kanser teşhisi koyuldu; 83 kişide ise yanlış pozitif sonuç görüldü. Uzmanlar, yanlış alarmların gereksiz kaygı ve tıbbi müdahalelere yol açabileceğini belirtiyor.

Testin duyarlılık oranı (hassasiyet) ise yüzde 40,4’te kaldı. Bu değer, bir yıl içinde ortaya çıkan kanser vakalarının yaklaşık üçte ikisinin tespit edilemediği anlamına geliyor. Araştırmacılar, bu durumun hastalarda yanlış güven yaratabileceği uyarısında bulundu.

John Ferguson, İstatistik Bilimleri Öğretim Üyesi:
“Erken sonuçlar umut verici ancak heyecanın dengeli tutulması gerekiyor. Test, mevcut haliyle tek başına bir çözüm değil.”

Gerçek dünya performansının daha düşük olabileceği belirtiliyor

Uzmanlar klinik denemelerde kullanılan ölçümlerin gerçek hayatta farklı sonuçlar verebileceğini, bu nedenle değerlendirmenin dikkatle yapılması gerektiğini vurguluyor. Testin yüksek maliyeti de tartışma konusu. ABD’de fiyatının yaklaşık 950 dolar olduğu belirtiliyor.

Galleri testinin daha büyük topluluklarda uygulanması ve uzun vadeli sonuçlarının incelenmesi bekleniyor. Şu ana kadar, geniş çaplı kullanımın kanser kaynaklı ölümleri azalttığına dair bilimsel kanıt bulunmuyor.

Kök hücre nakli temelli yeni tedavi, görme kaybını tersine çevirdi

Araştırma ekibi, kök hücrelerin retinadaki pigment epitel hücrelerinin (RPE) görevini üstlenerek ilerleyici körlüğü durdurma ve görmeyi yeniden kazandırma potansiyeli taşıdığını açıkladı.

Klinik deneme, ABD’de Michigan Medicine çatısı altında yürütüldü ve sonuçlar Cell Stem Cell dergisinde yayımlandı.

Altı hastada umut veren sonuçlar

Faz 1/2a klinik denemesine 71 ile 86 yaş arasında, kuru tip makula dejenerasyonu bulunan altı hasta dahil edildi. Hastaların üçü, Snellen görme keskinliği tablosunda 20/200 ile 20/800 aralığında ciddi görme kaybına sahipti. Diğer üç hastada bu değerler 20/70 ile 20/200 arasında değişiyordu.

Tedavide, göz bankasından temin edilen ve RPE hücrelerine dönüşebilen kök hücreler kullanıldı. Hastalara tek seferde 50 bin hücre enjekte edildi ve bu hücreler hasarlı retinanın altına yerleştirildi.

Araştırma, tedavinin güvenli olduğunu ve kök hücre kaynaklı herhangi bir tümör veya bağışıklık komplikasyonu görülmediğini ortaya koydu. Cerrahiye bağlı sınırlı komplikasyonlar dışında olumsuz etkiye rastlanmadı.

Görme seviyesi anlamlı ölçüde yükseldi

Bir yıl sonra, en ciddi görme kaybı olan üç hasta, tedavi öncesine kıyasla göz tablosunda ortalama 21 harf daha okuyabildi. Araştırmacılar, bu seviyede bir iyileşmenin ileri evre kuru makula dejenerasyonunda daha önce görülmediğini vurguladı.

Çalışmanın baş araştırmacılarından göz doktoru Prof. Rajesh Rao, “Güvenlik sonuçlarından memnunduk ancak en heyecan verici kısım görmelerinin de iyileşmesiydi. Bu hastalarda bu derece bir kazanım daha önce rapor edilmedi.” dedi.

Daha yüksek dozlar test ediliyor

Deneme kapsamında daha yüksek hücre dozlarının (150.000 ve 250.000) güvenliği izlenmeye devam ediyor. Bu dozların da güvenli bulunması halinde, daha geniş ölçekli klinik testlerin başlatılması planlanıyor.

Makula dejenerasyonu, dünya genelinde milyonlarca yaşlı bireyin merkezi görüşünü kaybetmesine yol açan en yaygın nedenlerden biri. Mevcut tedaviler yalnızca ilerlemeyi yavaşlatırken, bu çalışmanın görme kaybını geri çevirebilme ihtimali tıp dünyasında büyük ilgi uyandırdı.

Karanlık maddeye dair ilk doğrudan kanıt iddiası

Araştırmanın doğrulanması halinde, neredeyse bir yüzyıldır süren arayışta önemli bir dönüm noktası olabileceği belirtiliyor. Çalışma, Journal of Cosmology and Astroparticle Physics dergisinde yayımlandı.

Gama ışınlarında dikkat çeken örüntü

Prof. Totani, NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu’ndan elde edilen verileri analiz ettiğini ve tespit edilen gama ışını deseninin, galaksinin merkezinden küresel bir şekilde yayılan karanlık madde halesinin yapısına benzediğini söyledi.

Araştırmacı, sinyalin karanlık madde modellerinin öngördüğü gama ışını özellikleriyle yakın uyum gösterdiğini ifade etti.

Totani’ye göre gözlem, karanlık maddenin atom çekirdeğindeki protondan 500 kat daha ağır temel parçacıklardan oluşabileceğine işaret ediyor. Ancak araştırmacılar, gözlemlerin doğrulanması için başka galaksilerden benzer sinyallerin tespit edilmesi gerektiğini vurguladı.

Bilim dünyasından temkinli yaklaşım

Karanlık madde, 1930’lu yıllarda astronom Fritz Zwicky’nin uzak galaksilerin kütlelerine göre olması gerekenden daha hızlı döndüğünü fark etmesiyle gündeme gelmişti. O günden bu yana parçacık hızlandırıcıları, teleskoplar ve yer tabanlı dedektörlerle yapılan çalışmalar sonuç vermedi.

Sektörde önde gelen bilim insanları, yeni çalışmayı heyecan verici olsa da ihtiyatla karşılıyor. Surrey Üniversitesi’nden Prof. Justin Read, cüce galaksilerde güçlü bir sinyal bulunmamasının, karanlık madde parçacıklarının çarpışmasıyla oluşan gama ışınları ihtimaline karşı önemli bir argüman olduğunu belirtti.

University College London’dan Prof. Kinwah Wu da, “Bu olağanüstü iddia için olağanüstü kanıt gerekir. Bu analiz o seviyeye ulaşmış değil, ancak araştırmaların sürdürülmesi için motive edici bir çalışma” değerlendirmesini yaptı.

Prof. Totani ise, karanlık maddeye dair daha net sonuçlar için başka gözlem bölgelerinde benzer spektrumda gama ışınlarının tespit edilmesinin “belirleyici etken” olacağını söyledi.

Louvre soygununda dört yeni gözaltı: 88 milyon euroluk eserler hala kayıp

Açıklamada, gözaltına alınan 38 ve 39 yaşlarındaki iki erkek ile 31 ve 40 yaşlarındaki iki kadının soygunda nasıl bir rol oynadığına ilişkin ayrıntı verilmedi.

Şüpheliler, polis tarafından 96 saate kadar sorgulanabilecek.

76 milyon sterlinlik mücevher hâlâ kayıp

Yeni gözaltılar, geçen ay yakalanan üç erkek ve bir kadına yönelik ön suçlama kararlarının ardından geldi.

Ekim ayında gerçekleşen soygunda, yaklaşık 76 milyon sterlin değerinde Fransız kraliyet mücevherleri çalınmıştı.

Aralarında Napoleon’un İmparatoriçe Marie-Louise’e hediye ettiği elmas ve zümrüt kolyenin, 19’uncu yüzyıl kraliçeleri Marie-Amelie ve Hortense’e ait taşların ve İmparatoriçe Eugenie’nin inci ve elmas tacının bulunduğu mücevherler henüz bulunamadı.

Soygun, Louvre’un ziyaretçilere açık olduğu bir sırada yalnızca birkaç dakika içinde gerçekleştirildi. Bu durum, dünyanın en çok ziyaret edilen müzesinin güvenilirliği konusunda soru işaretlerine yol açtı.

Hırsızlar mobilya asansörü kullanarak içeri girdi

19 Ekim Pazar günü iki kişi, çalıntı bir mobilya asansörüyle Apollon Galerisi’nin ikinci katına ulaştı. Hırsızlar, teşhir vitrinlerini spiral taşlama makineleriyle kırdı ve çaldıkları mücevherlerle kaçtı. Kaçış, dışarıda bekleyen iki motosikletli yardımcının desteğiyle gerçekleşti.

Soruşturma makamları daha önce, soygunun büyük bir suç örgütünden ziyade küçük çaplı suçlular tarafından organize edilmiş olabileceğini açıklamıştı.

“Zamana karşı yarış”

Sanat dedektifi Arthur Brand, Sky News’e yaptığı açıklamada, mücevherlerin kurtarılmasının zamanla yarış olduğunu söyledi.

Brand, “Bu mücevherler o kadar ünlü ki satılmaları imkânsız. Hırsızların yapabileceği tek şey metali eritmek, taşları sökmek ya da kesmeye çalışmak. Bu durumda mücevherler sonsuza kadar kaybolabilir,” dedi.

Brand, “Polisin bir haftası var. Hırsızları yakalamaları halinde mücevherlere ulaşılabilir. Daha uzun sürerse ganimet muhtemelen parçalanmış olur.” ifadelerini kullandı.

İngiltere’de sosyal hizmetlerin bakımındaki 2 bin 400’den fazla çocuk kayboldu

Salı günü yayımlanan veriler, insan ticaretine maruz kalan veya Birleşik Krallık’a tek başına sığınma talebiyle gelen çocukların kaybolma oranının özellikle yüksek olduğunu ortaya koydu. Yardım kuruluşları, kaybolan çocukların cinsel istismar, suç örgütleri tarafından kullanılma ve diğer zararlara açık hale geldiğini belirtti.

Her yıl 70 bin çocuğun kaybolduğu bildiriliyor

The Independent gazetesi ve Missing People yardım kuruluşu tarafından yürütülen SafeCall bağış kampanyası, her yıl kaybolduğu bildirilen yaklaşık 70 bin çocuğa ücretsiz destek sunmayı hedefliyor.

Rapor, çocuk hakları kuruluşu ECPAT UK ile Missing People tarafından yerel yönetimlerden bilgi edinme başvuruları yoluyla elde edilen verilerle hazırlandı.

Buna göre, 2024’te yerel yönetimlerin bakımında bulunan ve insan ticaretine maruz kaldığı tespit edilen veya şüphelenilen 2 bin 638 çocuktan 864’ü kayboldu. Bu sayı yüzde 37’ye karşılık geliyor.

Aynı yıl sosyal hizmetlerdeki 12 bin 530 refakatsiz çocuktan 1.501’i kayboldu. Bu oran yüzde 13 seviyesinde gerçekleşti ve bir önceki yıla göre yüzde 2 artış gösterdi.

“Bu çocuklar sistem tarafından yüzüstü bırakılıyor”

Missing People Araştırma Direktörü Jane Hunter, “İnsan ticaretine maruz kalan ve refakatsiz çocuklar kaygı verici oranlarda kayboluyor. Bu durum, güvenlik mekanizmalarının etkili şekilde işlemediğini gösteriyor.” dedi.

Hunter, her çocuğun güvenli bir ortamda olması gerektiğini ancak birçok çocuğun sistemin koruması altında başarısızlığa uğradığını vurguladı.

Hunter, barınma koşullarının iyileştirilmesi gerektiğini ve insan ticareti mağdurlarını belirleme süreci olan Ulusal Sevk Mekanizması hakkında daha fazla farkındalık yaratılması çağrısında bulundu.

ECPAT UK Politika Direktörü Laura Duran ise, “Bu çocuklar yalnızca bir istatistik değil. Çoğu ağır travmalar yaşadı. Kaybolduklarında yeniden istismar edilme riski son derece yüksek.” ifadelerini kullandı.

Gerçek sayı daha yüksek olabilir

Rapor, mevcut uygulamaların riski azaltmak yerine artırdığına işaret etti. Buna, çocukların göç statüsüne ilişkin belirsizlikler ve güvensiz göç politikalarının yol açtığı psikolojik baskı da dahil edildi.

Ayrıca bazı yerel yönetimlerin bilgi taleplerine yanıt vermediği, bu nedenle gerçek sayıların daha yüksek olabileceği belirtildi.

Hükümet: Sistem baştan aşağı yenilenecek

Bir hükümet sözcüsü, “Bu hükümet, ülkenin en kırılgan çocuklarının ihtiyaçlarını karşılayamayan bir sistem devraldı.” açıklamasını yaptı.

Sözcü, Çocuk Refahı ve Okullar Yasası’nın çocuk koruma sisteminde son yılların en kapsamlı reformu olduğunu belirterek, güvenli barınma koşulları, kurumlar arası bilgi paylaşımının geliştirilmesi ve her bölgede çok disiplinli koruma ekipleri kurulması gibi adımların hayata geçirileceğini söyledi.