Dünyadan Haberler

100 bin yılda bir gerçekleşen kara delik patlaması önümüzdeki 10 yılda görülebilir

Uzun yıllar boyunca bu tür olayların son derece nadir olduğu, gözlemlenebilir bir patlamanın yaklaşık 100 bin yılda bir gerçekleşebileceği düşünülüyordu.

Ancak yeni analiz, bu patlamaların çok daha sık yaşandığını, yaklaşık her 10 yılda bir tespit edilebileceğini öne sürüyor.

Hawking’in teorisi doğrulanabilir

1974’te Stephen Hawking tarafından ortaya atılan teoriye göre kara delikler yalnızca maddeyi yutmakla kalmıyor, kuantum etkileri nedeniyle “Hawking radyasyonu” adı verilen parçacıklar da yayıyor. Bu süreç, kara deliklerin kütlesini yavaş yavaş azaltarak sonunda tamamen buharlaşmalarına yol açıyor. Son evrede ise kara deliklerin süpernova benzeri bir patlamayla yok olması bekleniyor.

UMass Amherst ekibinin modellemesine göre, asteroit büyüklüğündeki bu ilkel kara delikler (PBH), klasik kara deliklerden farklı olarak çok daha kısa ömürlü olabilir. Ayrıca araştırmacılar, “karanlık elektron” adını verdikleri varsayımsal bir parçacık üzerinden, PBH’ların geçici olarak stabilize olabileceğini ve bu nedenle bugüne kadar yok olmadıklarını öne sürüyor.

Evrenin tüm parçacıkları ortaya çıkabilir

Bir kara deliğin son patlamasının gözlemlenmesi, evrende var olan tüm temel parçacıkların — bilinen elektron ve nötronlardan, henüz keşfedilmemiş karanlık madde adaylarına kadar — açığa çıkmasına yol açabilir.

UMass Amherst’ten astrofizikçi Joaquim Iguaz Juan, “Böyle bir patlama, evrendeki tüm parçacıkların kesin bir kaydını çıkaracak. Fizik bilimi tamamen değişecek ve evrenin tarihini yeniden yazmamızı sağlayacak” dedi.

Gözlemler için geri sayım

Araştırmacılar, mevcut gama ışını gözlemevlerinin bu patlamaları yakalayabilecek kapasitede olduğunu belirtiyor. Eğer gerçekleşirse, bu gözlem yalnızca PBH’ların varlığını doğrulamakla kalmayacak, aynı zamanda Hawking radyasyonunun ilk doğrudan kanıtını da sunacak.

Çalışmanın sonuçları Physical Review Letters dergisinde yayımlandı.

İnsan kaynaklı küresel ısınma Avrupa’da ölüm oranlarını artırdı

Araştırma, Avrupa’daki 854 büyük şehirde yapılan hızlı bir analizle ortaya kondu. Bulgulara göre iklim değişikliği şehirleri ortalama 2,2 derece daha sıcak hale getirdi ve ölüm oranlarını belirgin şekilde yükseltti.

Imperial College’dan iklim bilimci Friederike Otto, “Fosil yakıt yakımından yükselen ısıya ve artan ölümlere uzanan nedensellik zinciri inkâr edilemez. Son on yıllarda fosil yakıtları yakmaya devam etmemiş olsaydık, bugün ölenlerin büyük çoğunluğu hayatta olacaktı” dedi.

En çok yaşlılar etkilendi

Bilim insanları, şehirlerde sıcaklık ile ölüm oranı arasındaki ilişkiden yola çıkarak fazla ölümleri modelledi ve iklim değişikliğinin yaşanmadığı varsayımsal bir senaryoyla karşılaştırdı. Sonuçlara göre ölümlerin yüzde 68’i doğrudan ekstra sıcaklara bağlıydı.

Ölenlerin yüzde 85’i 65 yaş üstünde, yüzde 41’i ise 85 yaşın üzerindeydi. Araştırmanın yazarlarından epidemiyolog Garyfallos Konstantinoudis, “Ölümlerin büyük çoğunluğu evlerde ve hastanelerde, mevcut sağlık sorunları olan kişilerin dayanma sınırlarını aşmasıyla gerçekleşiyor. Ancak ölüm belgelerinde sıcaklık nadiren yer alıyor” ifadelerini kullandı.

Çarpıcı örnekler

Yerel gazetelerde bazı kurbanların isimleri paylaşıldı. İspanya’nın Córdoba bölgesinde 77 yaşındaki eski belediye meclis üyesi Manuel Ariza Serrano, 45 dereceyi bulan sıcaklarda yürüyüş sırasında fenalaşarak hayatını kaybetti.

İtalya’nın Bologna yakınlarında 38 derece sıcakta okul inşaatında beton döken 47 yaşındaki dört çocuk babası Brahim Ait El Hajjam da aşırı sıcaklara yenik düştü. Ölümünden sadece iki gün sonra bölgede öğle saatlerinde inşaat faaliyetlerini durdurma kararı yürürlüğe girdi.

Uzmanlardan uyarı

Uzmanlar, sıcaklığın hâlâ kamu sağlığı açısından hafife alındığını vurguluyor. Konstantinoudis, “Kimse hortumda veya şiddetli yağmurda çalışmaya zorlanmaz. Ancak ölümcül sıcaklıklar hâlâ yeterince ciddiye alınmıyor” dedi.

2003’te Avrupa’da 70 bin kişinin hayatını kaybettiği sıcak dalgasının ardından şehirlerin daha hazırlıklı hale geldiği belirtiliyor. Ancak artan sıcaklıklar ve yaşlanan nüfus, acil hizmetlerin kapasitesini zorlamaya devam ediyor.

Wellcome sağlık kuruluşundan uzman Madeleine Thomson, “Veriler, Avrupa’da hiçbir şehrin aşırı sıcak kaynaklı ölümlere karşı bağışık olmadığını gösteriyor. Harekete geçmezsek bilanço daha da artacak” diye konuştu.

Thomson, fosil yakıtların hızla terk edilmesi ve yaşlılar ile risk altındaki gruplar için koruyucu politikaların hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı.

Soykırım ordusu Gazze kentindeki Rantisi Çocuk Hastanesini hedef aldı

Gazze'deki Sağlık Bakanlığından yapılan açıklamada, İsrail ordusunun dün akşam saatlerinde hastanenin üst katlarını birkaç dakika arayla 3 kez hedef aldığı aktarıldı.

İsrail saldırısının kınandığı açıklamada, "Bu suç, işgalci İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki sağlık sistemini hedef alma ve hizmet dışı bırakma yönündeki sistematik politikasını bir kez daha doğruluyor." ifadesi kullanıldı.

Rantisi Çocuk Hastanesinin Gazze Şeridi'nde onkoloji, diyaliz, solunum ve sindirim hastalıkları gibi uzmanlık alanlarını barındıran "tek ihtisas hastanesi" olduğu vurgulandı.

Hastanede çeşitli bölümlerde tedavi gören 80 hasta, yoğun bakım ünitesinde 4 çocuk ve yenidoğan bakım ünitesinde 8 bebeğin bulunduğuna dikkati çekildi.

İsrail saldırısı sonrasında 40 hastanın güvenli yer arayışı ve çocuklarını kurtarmak amacıyla hastaneyi terk ettiği, 40 hasta ve refakatçilerin, 12 yoğun bakım hastası ve 30 hastane personelinin ise hastanede kaldığı belirtildi.

Gazze Şeridi'ndeki sağlık tesislerine, personeline ve hastalara koruma sağlanması için çağrı yapıldı.

İsrail ordusu, Gazze Şeridi'nin çeşitli bölgelerini hedef alan şiddetli saldırılarını sürdürürken, Gazze kentindeki sivilleri yerinden etmek amacıyla bina ve evleri bombalıyor.

Brent petrolün varili 68,10 dolardan işlem görüyor

Brent petrolde varil fiyatı, bugün saat 09.10 itibarıyla yüzde 0,11 azalarak 68,10 dolar oldu. Aynı saatte Batı Teksas türü ham petrolün varili 64,11 dolardan işlem gördü.

Fiyatlardaki kısmi gerilemede, ABD Merkez Bankasının (Fed) faizde indirime gideceği beklentisi etkili oldu. Yatırımcılar, Fed toplantısından çıkacak sonucu bekliyor.

Fed'in bugün faiz oranlarını 25 baz puan indireceği ve bu adımın ekonomiyi canlandıracağı, yakıt talebini artıracağı öngörülüyor.

Uzmanlar, buna karşın piyasa oyuncularının temkinli olması gerektiğini, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubu üretimi artırdığı için 2025'in geri kalanında küresel arz fazlasının neredeyse kesin göründüğünü belirtiyor.

Para piyasalarındaki fiyatlamalarda Fed'in parasal gevşemesine dair beklentilerin gelecek yıla da yayıldığı görülürken, Bankanın 2026 yılında toplam 3 faiz indirimine gideceği tahmin ediliyor.

Beklenen faiz indiriminin daha düşük borçlanma maliyetleri yoluyla yakıt talebini artırabileceği değerlendiriliyor.

Uzmanlar, petrol gibi riskli varlıklarda görülebilecek hareketin kısa süreli olacağını ve ekim ile aralıkta ek 25 baz puanlık faiz indirimlerinin mümkün olduğunu belirtiyor.

Öte yandan, 16 Eylül'de açıklanan Amerikan Petrol Enstitüsü verileri, geçen hafta ABD'de ham petrol ve benzin stoklarının düştüğünü, distilat stoklarının ise arttığını gösterdi.

Ham petrol stokları 12 Eylül ile sona eren haftada 3,42 milyon varil, benzin stokları ise 691 bin varil azaldı. Distilat stokları ise önceki haftaya göre 1,91 milyon varil arttı.

Brent petrolde teknik olarak 68,80 doların direnç, 65,42 doların destek bölgesi olarak izlenebileceği ifade ediliyor.

Netanyahu, Katar'a yönelik "sözlü" saldırılarını artırdı

Yedioth Ahronoth ve Maariv gazetelerinin haberine göre, Netanyahu, Batı Kudüs'teki ofisinde basın toplantısı düzenledi.

Netanyahu, Katar'a yönelik sert eleştirilerinin olduğunu ve "bunları savaş sırasında ortaya koyduğunu" söyledi.

"Katar isteseydi çok daha güçlü bir baskı kurabilir ve kaçırılan tüm insanlarımızı (İsrailli esirleri) serbest bırakmamıza yardımcı olabilirdi" iddiasında bulunan Netanyahu, Katar'ın, Hamas'la bağlantılı olduğunu, Hamas'ı desteklediğini, Hamas'a ev sahipliği yaptığını ve Hamas'ı finanse ettiğini ileri sürdü.

Netanyahu, Al Jazeera televizyonunu izleyen insanların orada antisemitizm, antisiyonizm ve yıllardır süren anti-Amerikancılığı göreceğini savundu.

Ülkesinin Katar'a yönelik saldırganlığını meşrulaştırmaya çalışan Netanyahu, 11 Eylül 2001 olaylarından iki hafta sonra yayınlanan 1373 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararı olduğunu dile getirdi.

BMGK'nın, 11 Eylül saldırılarının ardından teröristler "nerede olursa olsun onların etkisiz hale getirilmesi" kararı aldığını ve kararda, teröristlerin, herhangi bir devletin topraklarından sığınma, fon veya koruma alsalar bile terörist muamelesi görmesinin öngörüldüğünü ifade eden Netanyahu, ABD'nin, bu karara dayanarak, terörist olarak nitelendirdiği kişilerin içinde yaşadığı Afganistan'ı, ardından da Pakistan'ı bombaladığını söyledi.

Ortada net bir sonuç olduğunu, Katar'da harekete geçtiklerini ve Hamas'ın sığınacak bir yer bulamadığını ileri süren Netanyahu, bunun, Hamas'ın liderlerine ve İsrail'in her yerdeki düşmanlarına çok güçlü bir mesaj olduğunu dile getirdi.

Netanyahu, Katar'la hiçbir ticari ilişkisinin bulunmadığını ve bu konuyla hiç ilgilenmediğini kaydetti.

İsrail'in Katar'a saldırısında 6 kişi yaşamını yitirmişti

İsrail ordusu, 9 Eylül'de Doha'da Hamas müzakere heyetinin bulunduğu binaya savaş uçaklarıyla saldırı düzenlemişti.

Hamas'ın lider kadrosunun kurtulduğu saldırıda, Hamas Siyasi Büro üyesi Halil el-Hayye'nin oğlu ile 4 Hamas mensubu ve bir Katar polisi olmak üzere 6 kişi yaşamını yitirmişti.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise 10 Eylül'de yaptığı açıklamada, Katar'a, "Ya onları sınır dışı edersiniz ya da adalete teslim edersiniz. Bunu yapmazsanız, biz yapacağız." ifadeleriyle yeni saldırı tehdidinde bulunmuştu.

Gazze'deki hükümet: Gazze'nin kuzeyindeki bir milyon Filistinli, yerlerinden ayrılmayı reddediyor

Hükümetin Medya Ofisinden yapılan açıklamada, İsrail'in Filistinlileri yerlerinden ederek işgali planladığı Gazze kenti ve kuzey bölgesindeki nüfusa dikkati çekildi.

Gazze ve kuzeydeki diğer bölgelerde yaşayan bir milyon Filistinlinin yerlerinden edilmeye karşı direnmeyi sürdürdüğü vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Gazze ve güneyinde bulunan bir milyonu aşkın Filistinli hala evlerinden ve topraklarından güneye doğru göçü kesin bir dille reddetmeye devam ediyor. Hem de işgalci İsrail'in, tüm uluslararası hukuk ve sözleşmeleri ihlal ederek, kalıcı zorunlu göç suçunu işlemek amacıyla yürüttüğü bombalamaların ve soykırım savaşının barbarlığına rağmen. Gazze kenti ve kuzeyinde bir milyon Filistinli güneye doğru zorunlu göçü reddederken, kalıcı tehcir planları baskıları altında göç edenlerin sayısı 190 bin civarındadır."

Normalde Gazze ve kuzeyindeki nüfusun 1,3 milyondan fazla olduğu aktarılan açıklamada, bu nüfusun yaklaşık 398 binini Kuzey Gazze ili sakinlerinin oluşturduğu, büyük çoğunluğunun da ilin batısına zorla göç ettirildiği, ayrıca Gazze'de 914 binden fazla kişinin bulunduğu ve bu nüfusun yaklaşık 350 bininin şehrin doğu mahallelerinden merkeze ve batıya doğru göç etmek zorunda kaldığı anlatıldı.

190 bin kişi, bombardıman baskısı altında evlerini terk etmek zorunda kaldı

Hükümet ekiplerinin, İsrail'in işlediği acımasız suçları sonucunda son birkaç gündür Gazze'den güneye doğru zorunlu göçte artış yaşandığını gözlemlediği kaydedilen açıklamada, yaklaşık 190 bin kişinin, bombardıman baskısı altında evlerini terk etmek zorunda kaldığına işaret edildi.

Açıklamada, hükümet ekiplerinin, tersine bir göç hareketi de kaydettiğine ve dün öğle saatleri itibarıyla 15 binden fazla kişinin Gazze şehrindeki bölgelerine geri döndüğüne dikkati çekildi.

Açıklamada, halen yaklaşık 800 bin kişinin yaşadığı ve İsrail güçleri tarafından insani ve güvenli bölge olduğu iddia edilen Han Yunus'taki El-Mevasi bölgesi ve Refah kentinin, 109'dan fazla hava saldırısına ve tekrarlanan bombardımana maruz kaldığı, İsrail ordusunun El-Mevasi bölgesinde birbiri ardına yaptığı katliamlarda 2 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği belirtildi.

Ofisin açıklamasında, bu bölgelerin temel yaşam ihtiyaçlarından tamamen yoksun olduğu, hastane, altyapı ve su, gıda, barınma, elektrik veya eğitim gibi temel hizmetlerin bulunmadığı ve bunun da orada yaşamayı neredeyse imkansız hale getirdiği vurgulandı.

Açıklamada, "İsrail'in haritalarında 'sığınma' bölgeleri olarak belirlediği alan, Gazze Şeridi'nin yüz ölçümünün yüzde 12'sini geçmezken, işgal, 1,7 milyondan fazla insanı buraya sıkıştırmaya çalışıyor. Bu, sistematik bir zorunlu yerinden etme politikasının parçası olarak 'toplama kampları' kurma planı kapsamında yapılıyor. Amaç, Kuzey Gazze ve Gazze şehrini sakinlerinden boşaltmak." değerlendirmesinde bulunuldu.

Uykusuzluk, beyinde tehlikeli toksinlerin birikmesine yol açabilir

Uzmanlar, beynin kendi atık temizleme ağı olan ‘glimfatik’ sistemin özellikle uyku sırasında daha aktif çalıştığını bildirdi. Uyku bozulduğunda bu sistemin yeterince işleyemediği ve beyinden toksinlerin atılmasının yavaşladığını vurgulayan araştırmacılar bu durumun, demans ve Alzheimer riskini artırabileceğini söyledi.

Vücuttaki hücreler atık üretiyor ve bu atıklar lenf sistemiyle temizleniyor. Ancak beynin lenf damarları bulunmuyor. Yaklaşık 12 yıl önce keşfedilen ‘glimfatik’ sistem, beyin-omurilik sıvısını kullanarak hücreler arasındaki atıkları topluyor ve toplardamarlara aktarıyor.

Fareler üzerinde yapılan çalışmalar, bu sistemin uykuda çok daha aktif olduğunu ve özellikle Alzheimer hastalığında rol oynayan ‘beta amiloid proteinlerini’ (Aß) temizlediğini gösterdi. İnsanlarda da uykusuz geçen tek bir geceden sonra beyinde seviyelerinin arttığı gözlemlendi.

Uzmanlara göre kaliteli uyku, beyin sağlığı için kritik öneme sahip. Fakat tedaviyle toksinlerin temizlenmesinin doğrudan demans riskini düşürüp düşürmediği henüz kesinleşmedi. Araştırmalar, özellikle Aß ve tau proteinlerinin kan düzeylerini uyku-uyanıklık döngüsü boyunca izleyerek, uyku apnesi ve insomnia tedavisinin beyin temizliği üzerindeki etkisini anlamaya odaklanıyor.

Bilim insanları, beyin sağlığı ile bilişsel işlevler konusunda endişe yaşayanların, uyku düzenlerini takip etmeleri ve bir hekime başvurmalarını tavsiye ediyor.

Soykırımcı Netanyahu, Katar'a yönelik "sözlü" saldırılarını artırdı